Recensie Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny

Tot twee keer toe knock out geslagen in dezelfde ronde (het tweede bedrijf). Met dat gevoel verlaten we de Vlaamse Opera na Kurt Weills Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny. Bertold Brecht bewees dat ie tussen de twee Wereldoorlogen in messcherpe maatschappijkritiek kon uiten. De consumptiemaatschappij en het zuivere kapitalisme wordt de mantel uit geveegd. Net daarom, wanneer de eurocrisis anno 2011 wereldwijd om zich heen tekeer gaat, is deze opera nog steeds brandend actueel. In zijn hard- en rauwheid houdt die een spiegel voor van een samenleving op drift, van een marginaal hoopje waar oppervlakkigheid regeert: ALL you can eat (vreetwedstrijden), ALL you can fuck, ALL you can drink en ALL you can fight schiet er dan nog over: pure driften dus om te eindigen in death & decay als zuivere overlevingstechniek. Wie de rekening niet kan betalen, daarmee wordt finaal een rekening mee vereffend. 

Alle emoties de kiem ingesmoord. Behalve dan die van de triomf om het “hebben” en het “uitbuiten” zien we op het einde. “We are Mahagonny” luidt het op kartonnen bordjes. De hoofdrolspelers staan dan fier te wezen op de stad die zij samen uit de grond gestampt hebben en die bestaat uit woonwagens, neon, “Sale”-bordjes, en diets meer. Flodder meets de Vlaamse Opera. Het shockeffect kan niet groter zijn. 

Koppelarij en fraude, daarvan worden Leokadja Begbick, Fatty en Drieeinigkeitsmoses beschuldigd. Zij zetten het op een lopen en richten de valstrikstad Mahagonny op. 4 Houthakkers (Jim, Jack, Bill en Joe) uit Alaska zien wel iets in die nieuwe stad. Voor 30 dollar kiest Jim het hoertje Jenny uit. “Hoe wens je me?” vraagt ze zich af. Jenny had eerder gehoord van deze nieuwe stad en kwam er haar geluk opzoeken samen met nog andere meisjes. De “Alabama song”, die Brecht en Weill al 3 jaar eerder gebruikten in “Songspiel Mahagonny” wordt dan gezongen.  Maar het Mahagonny is niet wat het zou moeten zijn volgens Jim. Te rustig voor hem. Samen met zijn maten zullen ze opvallend vaak Alaska bezingen in de opera, een romantisch element. Tot plots een tyfoon zich aankondigt. Gelukkig maakt die een bocht rond de valstrikstad.  Vanaf dan weet Jim Begbick te overhalen.  “Alles mag en alles kan, als je er maar voor betaalt.” Dat credo zal nu heersen in Mahagonny. Verder geen regels. Dagen worden gevuld met vreetwedstrijden, drank, seks en boksen. Jims vriend Joe zal bezwijken in een kamp tegen de Drieeinigkeitsmoses. Geen tijd om te rouwen is er in de feeststad. Brecht zorgt hier – en doet dat wel vaker – voor een vervreemdingseffect. 

Als er al twee personages zijn waar een toeschouwer sympathie voor kan hebben, dan is het wel die van het simpele meisje in haar roze jurkje die breed lachend het kartonnen bordje met “My Daddy has the biggest” op bovenhaalt, later op een opblaasbare orka schommelt, maar in de negatieve spiraal wordt meegesleurd zonder dat ze het zelf schijnt te beseffen. Of Jenny (ijzersterk neergezet door een uitmuntende Noëmi Nadelmann) die we een van de zeldzame liefdevolle scènes zien spelen met Jim, maar kort daarna de hardheid van Mahagonny en indirect die van Jim ziet. 

De Spaanse regisseur Calixto Bieito laat het publiek meer dan alleen maar kijken. Opera wordt meer een ervaring. Wanneer een geldomhaling georganiseerd wordt, is dat ook een vette knipoog naar het opnieuw ingevoerde mecenaat bij cultuurhuizen. Er is theater in het theater. Met quotes als “Ik zal nog twee uur moeten zingen” confronteert een zanger ons met het feit dat we in een voorstelling zitten. Ook bordjes als “applause” en “silence” zijn verwijzingen naar het theaterleven. Dat van “Prohibited to sing” komt dan weer zeer bevreemdend over net als de inleiding op de opera dat zelf ook al was. 

Het is die cocktail: de vorm, muziek en verhaal met focus op het maatschappijkritische (oa versus Mc Donalds via een hoertje in Ronald Mc Donaldoutfit en Disney - via een ranzige Lady and the Trampscène) die Mahagonny zo dodelijk precies doet snijden in hoe wij gemeenschap vormen. Op den duur blijft nog enkel de letterlijke betekenis van het woord over en eindigen we in decadentie en anarchie. Dat smijten met popcorn van de gemeenschap naar Jim, die afrekening, de verkrachting, … blijven zo sterk op het netvlies gebrand dat je de volgende dagen vooral de Mahagonny in onze huidige samenleving ziet. Weill mag dan ook wel opera op zich parodiëren op muzikaal vlak door verschillende stijlen door de mangel te halen. Denken we aan dat koortje dat de “wonderlijke afloop” bezingt omdat Mahagonny gespaard bleef van de tyfoon bijvoorbeeld in het begin van het tweede deel. Los van de humor en de muzikale knipogen, maakt al de rest deze opera tot een beangstigend realistische en beklijvende indruk die nazindert en enkel en alleen daarom al terecht het label KNT gekregen heeft. 

< Bert Hertogs >