Recensie 14-18 spektakel-musical

Met 14-18 de spektakelmusical levert Studio 100 een ongeziene spektakelmusical af. Niet dat het genre op zich nieuw is voor ons land: Roméo & Juliette en Notre Dame de Paris (beiden speelden eerder in Antwerpen) en Mozart l’opera rock en Les Amants de la bastille (te zien in Vorst Nationaal enkele jaren terug) vallen onder dat genre. Producties met een zekere grandeur à la Française. Regisseur Frank Van Laecke heeft ook al jarenlang ervaring met de producties die hij in Berlare, op het Donkmeer neerpootte. Ook die vallen, hoewel het voorstellingen zijn met amateurs aangevuld met enkele professionals, onder de categorie spektakelmusical. Een genre dat zoals het woord zelf al zegt groots uitpakt, want visueel, muzikaal (en choreografisch) valt er behoorlijk wat te beleven. Maar, en dat is wat eigen aan dit subgenre, daardoor verlies je als toeschouwer ook emotionele binding met veel personages en geraak je moeilijk betrokken in het verhaal.

Interview Bart Somers


Interview Bart De Wever


Interview Gert Verhulst


Interview Dirk Brossé


Interview Frank Van Laecke


Interview Christophe Deborsu


Interview Lize Feryn (In Vlaamse Velden)


Interview Wietse Tanghe (In Vlaamse Velden)

In 14-18 volgen we vier vrienden, bloedbroeders, Jan Laenens (Jelle Cleymans) en zijn broer Kamiel Laenens (Lander Depoortere), Fons De Rudder (Jonas Van Geel) en Albert De Smet (Bert Verbeke) die opgeroepen worden om naar het front te gaan. Jan kan elke dag te horen krijgen dat ie papa is geworden omdat zijn vrouw Anna (Free Souffriau) die thuis is achtergebleven, hoogzwanger is. Het is een van de thema’s die 14 18 aansnijdt: het gemis, en vooral ook het gebrek aan communicatie, elkaar niet (via brieven) kunnen bereiken. Het thema horen we in de compositie “Lieve liefste” maar ook in het schitterende “Wanneer”, hét duet uit 14 18 tussen Souffriau en Cleymans, en “Nooit alleen” prachtig uitgevoerd door het 57-koppige orkest van deFilharmonie. In Daens de musical was elke avond een live orkest aan het werk.  Voor 14 18 ging Studio 100 symfonisch wat de grandeur, het epische extra in de verf zet. Maar het wil ook – helaas – zeggen dat de musical live on tape is. De zang is live, maar de muziek niet. Jammer.

4 jaar oorlog vertellen én flash backs maken naar de jeugdjaren van de vrienden, het is heel wat. En dus maakt de productie handig gebruik van tijdsprongen. In “Nooit alleen” alleen al maken we een tijdsprong via gesproken tekst (briefwisseling) van 2 jaar, van 30 oktober 1915 naar 3 december 1917. Dat is veruit de grootste sprong, al moet het verder ook vooruit gaan. Studio 100 wou allesbehalve een zware voorstelling maken. En dat valt nog het sterkst van al op in een song als “Als één man” waarbij Jan, Fons en de soldaten erg kortstondig rouwen om het verlies van een strijdmakker. De piano, strijker, houtblazer wekken weemoed op. Maar de song gaat ook in één beweging over in een patriottisch, strijdvaardig nummer. “Heel deze ruzie is toch onze ruzie niet?” mag Jonas Van Geel zingen, terwijl het gezelschap zich afvraagt of er ooit een einde aan deze oorlog komt. Componist Dirk Brossé, Allard Blom (script en liedteksten) en Frank Van Laecke (script en regie) kleuren erg mooi binnen de lijntjes van het genre. Een drinklied “Schol” mag niet ontbreken maar is ook wat voorspelbaar voor een geroutineerd theater/musicalliefhebber. Qua sfeer zit het instrumentale “de sluizen” erg goed. Het mysterieus, geniepige, het spannende element ademt die partituur uit met lage akkoorden op piano, lage strijkers én een tikklokje in verwerkt. Een ander nummer wordt plots onderbroken omdat de zanger aan zijn einde komt. Dat is schrikken, maar weliswaar ook al in een eerdere musical gedaan. Er zijn wel meer van die momenten in 14-18 waarbij vuurwerk, C02-jets, flames en fel wit licht de kijker bij de les houden trouwens.

Omdat er zo veel personages zijn, is de uitwerking niet altijd even duidelijk en vooral op het zuiver acteren missen we links en rechts voldoende diepgang. Om kort te zijn: we geloven Jans emoties (Jelle Cleymans) niet wanneer ie een kameraard verliest. Daar acteert ie wat te vlak. Maar in de zang met Free (“Wanneer” en “Lieve Liefste”) raakt hij dan weer wél. Fons (Jonas Van Geel), Albert (Bert Verbeke) én opnieuw een erg sterke Peter Van de Velde (als sergeant Dedecker) zetten veruit de beste acteerrollen neer. Maar dé revelatie van deze show zijn – opvallend – de kinderen die een guitige naturel uitstralen wanneer de 4 kids bloedbroeders worden. “Mijn lichaam moet intact blijven voor al mijn toekomstige betrekkingen” horen we de jonge Albert zeggen. En dat bloedbroederschap niet zonder risico’s is, duidt er een door “dan hebben we pech en allemaal een of andere vuile ziekte” te zeggen.  Groot is het contrast tussen de song “Voor da ge’t weet” waarbij de 4 en Anna nog denken dat de oorlog snel voorbij zal zijn voor ze naar het front trekken en sergeant Dedecker die Jan er even later op wijst dat ie met een beetje geluk de eerste communie van zijn zoon zal kunnen meemaken. “Een klote oorlog” vindt Jan de hele situatie, dan al.

Hilde Norga komt in een onvoldoende uitgewerkte Moeder Laenens-rol niet genoeg uit de verf. We missen de emotionele band tussen haar zonen Kamiel en Jan trouwens. Peter Van de Velde verandert als sergeant Dedecker van de harde man die de bevelen van zijn generaal (Jo De Meyere wiens stem door de leeftijd aan kracht verloor, en wat broos aanvoelt voor zo’n kordate rol) plichtsbewust volgt tot een man die zich vragen stelt en in paniek schiet. Maar ook die stevige psychologische overgang is ons onvoldoende duidelijk. Wat heeft Dedecker (persoonlijk) meegemaakt dat zijn karakter zo ingrijpend verandert? 14-18 biedt ons dat antwoord niet.  De Meyere krijgt naar het einde toe een wat geforceerd Evita-moment op het balkon. Moest die knipoog nu echt? vragen we ons af. Lander Depoortere bleek als Kamiel tijdens de première erg veel last van zenuwen te hebben. Bijna het ganse “Mijn handen”, een van de mindere songs van Brossé vooral in zijn refrein dan, over muzikant zijn nochtans, bleef hij onder de toon. Laten we hopen dat Depoortere een off day had, anders heeft ie vocaal nog een grote weg af te leggen.

100 meter kan de tribune naar voor en achter rijden. Dat is vooral een event op zich, het stalen gevaarte van 135 ton kraakt ontzettend hard tijdens de verplaatsing, wat de musicalbeleving soms stoort zoals helemaal op het einde bij de reprise van “Nooit alleen” door Free Souffriau. De muziek is op dat moment nog veel te fragiel om de tribune al een achterwaartse beweging te laten maken. Aanvankelijk was die tribune trouwens bedoeld om in te kunnen zoomen, om dichter op de huid te komen van de personages. Dat werkt helaas slechts gedeeltelijk. Eigenlijk wordt het speelvlak voor de acteurs voornamelijk vergroot of verkleind. Op de middelste én bovenste tribunes staan schermen opzij opgesteld zodat de toeschouwers toch iets van gelaatsuitdrukking van de acteurs kunnen oppikken via de live camerabeelden. Een eerste flash back zien we trouwens nadat we met de tribune naar voor zijn gereden. Dat voelt bevreemdend aan vanuit het publiek omdat je net een achterwaartse beweging zou verwachten vanuit het standpunt van de toeschouwer. Iedereen associeert namelijk een flash back met naar achter gaan, achteruit, terugspoelen.

14-18 schuwt het epische, en de pathos niet. Wat voor de één een kippenvelmoment is, voelt voor de ander te gezocht aan. Zoals “Stille nacht” dat in vier talen op kerstdag gezongen wordt wanneer de wapens even opzij worden gelegd en – hoe surrealistisch het ook mag klinken –Belgen, Duitsers, Britten en Fransen elkaar een zalig kerstfeest toewensen. De sterkte (of zwakte, het is hoe je het bekijkt) is dat deze 14 18 nooit zwaar op de maag gaat liggen. Het blijft erg verteerbaar én er zit humor in. De romantische, meeslepende melodieën van Dirk Brossé zijn zonder meer dé sterkste motor en dé troef van dit epos. Dat Van Geel, Cleymans, Souffriau en Van de Velde er staan, mag duidelijk zijn. Al vinden we die eerste en laatste een stuk completer in zowel zang als spel. Maaike Cafmeyer zet als zuster Celine een goeie rol neer. Maar dé revelatie van deze productie zijn Bert Verbeke (als Albert) én de kinderen tijdens de flashbacks naar de kindertijd van de hoofdpersonages. Fris, naturel en spontaan spelen ze namelijk. Naast de paarden, een oldtimer, en de rest van het spektakelgehalte dat al zo zwaar belicht, misschien wel overbelicht wordt in de pers, is dat toch nog altijd wat het verschil maakt voor een productie. We noteren dat Allard Blom, Frank Van Laecke en Dirk Brossé op dit moment werken aan drie nieuwe musicals. Om naar uit te kijken.

Met 14 18 zet Mechelen zich op cultureel vlak op de kaart. Al jaren ligt de stad gesandwicht tussen Antwerpen en Brussel en het kon deze opportuniteit niet laten liggen. Nu al is de musical goed voor 125 000 bezoekers. Dat is - nadat Studio 100 ook met de Samson en Gert Kerstshow Antwerpen verliet - vooral een gemiste kans voor de stad die eenentwintig jaar geleden nog Culturele Hoofdstad van Europa was ...

< Bert Hertogs >

Facts 14-18:

Aantal verkochte tickets op 21 april 2014: 125.000 tickets (Daens haalde er in 2008 in totaal 220 000)
Schoolvoorstellingen: meer dan 16.000 tickets, uitverkocht 

Engelse voorstelling: 22 mei om 20u30, Engelse acteurs, met enkele uit de Vlaamse cast (Louis Talpe, Bert Verbeke, Dirk Bosschaert & ensemble)

Duur van de show: 120 minuten, zonder pauze

Capaciteit zaal:

1.880 stoelen

Tribune:

Tribune + lengte die ze aflegt samen: 150m, tribune rijdt 100m

100 ton staal gebruikt voor de tribune

1000 houten platen gebruikt

Tribune rijdt halve meter per seconde

Ze is 55m lang en 22m breed

Er waren 75 trailers transport nodig om de tribune, decor & licht en geluid te leveren

Er ligt 1500 m² tapijt op

Tribune weegt 135 ton

Ze bestaat uit 58.000 onderdelen (boutjes, moeren, … all-in)

24 aandrijf units

Er zitten 350 wielen onder de tribune

Speelvlak:

2 voetbalvelden
Lengte van de Nekkerhal: 300m lang op 60m breed
Aantal lasergestuurde decorplatformen: 11

Aantal lampen in de nok:  1.225
Lengte alle lichtbruggen opgeteld: zo’n 3 km

Andere cijfers:

Aantal kostuums: 350

Aantal trailers nodig om al het materiaal naar de Nekkerhal te verhuizen:

Aantal medewerkers: zo’n 300 waaronder

Aantal figuranten: 45

Aantal kinderen: 16

Aantal hoofdacteurs: 9

Ensemble: 23

Aantal ruiters: 6

Aantal medewerkers achter de schermen: 200-tal 

Aantal paarden: 3 speciaal getrainde filmpaarden