Recensie Don Giovanni

Met Don Giovanni – 50 tinten grijs avant la lettre eigenlijk - is Opera Vlaanderen toe aan de tweede Mozart-Da Ponte opera van drie die Guy Joosten regisseerde. In Gent wordt in juni exclusief “Le nozze di figaro” hernomen. De voorstelling zou volgens Aviel Cahn, de intendant van het operahuis, niet meer naar Antwerpen komen. Don Giovanni is vergeleken met “Le nozze di figaro” en “Cosi fan tutte” wat aan de lange kant. Lees: componist en librettist weten niet altijd de aandacht te houden van het publiek, wat nog los staat van het verhaal dat wat repetitief is (twee maskerades gevolgd door ontmaskering, twee vrouwen die net op tijd gealarmeerd worden en zo uit de handen van Don Giovanni vallen). Het hoofdthema: seks in al zijn geuren en kleuren. Bij Joosten is het hulpje van Don Giovanni homo (de Slovaakse bas Stefan Kocan speelt de rol van Leporello), Don Giovanni (Josef Wagner) zelf – hoewel hij een voorkeur voor vrouwen heeft – biseksueel (hij deed het verkleed als Leporello namelijk met een van diens liefjes). “Wie aan één enkele vrouw trouw is, doet de ander te kort.” zo redeneert Don Giovanni en praat ie zijn gedrag goed.

Verder heeft het huwelijkse leven een kinky kantje bij het pas getrouwde stel Masetto (bas-bariton Toby Girling) en Zerlina (de ravissante Turks-Nederlandse sopraan Aylin Sezer). Aan SM “sla je arme Zerlina. Als een lammetje zal ik hier je slagen afwachten.” (aria 12), bondage en ondergrondse seks doen ze (via het podiumluikje). Onze Don Juan daarentegen is niet verlegen voor groepsseks met meerdere vrouwen. En de afgewezen Elvira (sopraan Christina Carvin), die zwanger blijkt, heeft ook nog wel appetijt. Zelfs necrofilie wordt niet geschuwd in deze enscenering.

Guy Joosten gebruikt theater in het theater, en laat finaal het decor strippen. Dat laatste werkwoord is gek genoeg niet van toepassing op de zangers die het mooi zedig houden (tevens een sneer richting feuilletons en films waar met kleren aan gevreeën wordt) . Verder dan de solisten die bedrogen werden letterlijk in hun nachtgewaad (“in hun hemd”) zetten doet Joosten niet. Ottavio en Leporello zijn dan ook de enigen die nog volledig gekleed op het einde een concertante uitvoering brengen. Knipogen naar de hedendaagse cultuur legt ie door twee meisjes als groupie op te voeren die om een handtekening en een selfie met de hoofdrolspeler “Don Giovanni” smachten. Die krijgen ze na de voorstelling aan het begin van deze voorstelling. Het einde van Don Giovanni betekent het einde van de personages, het overgaan naar het dagelijkse leven, maar ook de start van een volgende voorstelling. Eén waar geen plaats is voor Leporello die buiten moet blijven in de regen. Een niet mis te verstane kritiek is dat omdat homofobie nog lang niet van de aardbol verdwenen is. Joosten speelt zo met fictie en realiteit alsof ie een spiegel wil voorhouden voor het theaterwereldje, waar losbandigheid (het stereotype beeld weliswaar: iedereen doet het er met iedereen) en dus seksualiteit in veel mindere mate als iets exclusiefs voor een relatie beschouwd wordt. Niet voor niets wordt de backstage-ingang “entrada de artistas” met graffiti overschilderd tot “Entrada de fuck!”

Ofwel hoe de zaken op zijn kop worden gezet. Don Giovanni is dan ook een komisch drama. Zerlina, Massetto en Leporello worden gekarakteriseerd alsof ze uit een komische opera komen, terwijl Anna en Ottavio voor de adel staan. Elvira is een burgervrouw en Don Giovanni zet zich buiten de maatschappij.   De lijst aan veroveringen van Don Giovanni is eindeloos met alleen al 1003 in Spanje zingt Leporello in aria 4 terwijl hij seksuele bewegingen uitvoert tegen een doodskist. Een verwijzing naar necrofilie, waarin Joosten iets verder gaat dan de tekst van de opera zelf. Die stelt namelijk dat Don Giovanni het met oudjes deed om de lijst langer te kunnen maken terwijl zijn voorkeur ging naar jong en onervaren.

Don Giovanni is een opvallend brave regie geworden, met veel knipogen naar het theatergebeuren (buiten beeld dondert een bed met Donna Anna en een verklede Leporello weg wat tot glasbreuk leidt, de artiesten spelen ook in de zaal zelf, de ontmaskering-scènes zitten nu eenmaal in het origineel erg vluchtig in elkaar, en zoals gezegd: iedereen houdt de kleren aan tijdens de daad, wat dan weer erg old-skool film/feuilletonachtig over komt). Don Giovanni heeft dan ook als mythe erg veel theatraliteit in zich, alleen al die eindscène waarbij hij, de moordenaar van Donna Anna’s vader Il Commendatore (neergezet door de uitstekende Nederlandse bas Jaco Huijpen) wordt geconfronteerd met zijn geweten, kan niet zonder theatrale aanpak. Vandaar wellicht dat we finaal vooral de rol van Zerlina konden smaken hoewel de globale stemmenregie erg goed is en we in eerste instantie Don Giovanni-gewijs de ganse cast het hof wilden maken vermits iedereen aan elkaar gewaagd is. Maar het moet en mag gezegd: de Turks-Nederlandse Aylin Sezer is subliem in zang én spel als Zerlina: die blik, die mimiek, dat lokkende vingertje,…  

< Bert Hertogs >

Don Giovanni en co verleiden nog t.e.m. 2 april 2015 enkel in Opera Antwerpen. Alle voorstellingen zijn quasi uitverkocht.

Le Nozze di Figaro speelt van 16 tot 30 juni 2015 exclusief in Opera Gent.