Recensie Private View

Een wereldcreatie. Daarmee opende de vierde editie van het nog relatief jonge Antwerpse festival Opera XXI waar modern muziektheater onder de aandacht wordt gebracht. Annelies Van Parys, huiscomponiste bij Muziektheater Transparant, verliet de Oude Grieken als thema en ruilde het in voor Hitchcock.  Uitgangspunt – géén remake dus, wel inspiratiebron – is de film Rear Window van Hitchcock uit 1954 waarin een fotograaf die aan zijn rolstoel gekluisterd is de buur via zijn achterraam begluurt. De fotograaf verdenkt zijn overbuur ervan dat hij zijn vrouw vermoord heeft. In Private view is het vooral de geestestoestand van mensen die in een anoniem appartementsblok wonen het centrale thema. Vanuit hun sociaal isolement worden mensen bekeken en kijken ze als voyeurs  zodat ze veronderstellingen aannemen als feiten. Daardoor worden ze paranoïde. Met dat gevoel stuurt Van Parys de toeschouwer die de rol inneemt van voyeur ook naar huis.

Private View zit dus niet echt makkelijk als muziektheatervoorstelling omdat het net de bedoeling is om en onbehaaglijk gevoel te creëren én een spiegel voor te houden voor onze huidige maatschappij. Dat doet van Parys door lage strijkers (cello, altviool en contrabas) in de orkestbak te plaatsen in combinatie met hoorn, trombone, sax, klarinet, accordeon en slagwerk. De typische thrillereffecten, die clichés zeg maar zijn zo goed als afwezig in deze partituur, wel – en dat is enigszins voorspelbaar – zijn er niet zelden glissandi naar beneden te ontwaren door orkest of solisten. De componiste exploreert ook de klank, speelt met kwarttonen, kiest opnieuw voor het spectralisme, maar gaat er ook buiten. Het Nederlandse 33 1/3 Collective, waar Coen Huisman (de broer van Josje) deel van uitmaakt, tekent voor het videoconcept waar zwart- wit video de sfeer van Hitchcock oproept. De solisten zelf zingen de partijen van meerdere personages die anoniem blijven en in de video weliswaar een kleurcode meekrijgen.

De Schotse dichteres Jen Hadfield en de Ierse regisseur Tom Creed tekenden respectievelijk voor het libretto en de regie. De aangehouden spanning doorbreken ze samen met de muziek door drie studenten te integreren in het werk. Nieuwkomers die een housewarming party willen geven. Maar een liefdeskreet (klaarkomen) of oorlogskreet (sterven) heeft de inwoners dus afgeschrikt. Wat is er gebeurd? En wie deed het? Was het de klusjesman? Was het een sensuele vrouw die smachtend op een man aan het wachten was waarbij de sensualiteit te lang in de oven had blijven staan? Was het de dominante vrouw die haar dochter/jongere vrouw niet het huis wou laten uitgaan omdat ze niet correct gekleed was? Of was het die jongere vrouw/dochter zelf die stiekem toch het appartement uitging en die beweert vermoord te worden als ze betrapt wordt? En dan zijn er nog de twee singles, de ene waant zich Bond, de ander is zijn geliefde Bondgirl, een vrouw die elke dag vol plannen zit? Is daar heimelijke liefde tussen die twee? Is het wederzijds? Of drong hij zich op aan haar? Of waren het toch de nieuwkomers? En is er een verband tussen de waslijn die de nieuwelingen niet vinden en de mogelijke moord? Is die draad hersteld of is die nooit hersteld geweest?

De opera, tevens de allereerste die Van Parys schreef, kent bij het ochtendritueel erg knappe repetitieve zaken: geblaas, gesnurk doorheen een megafoon terwijl de wekkerradio onder andere de weersvoorspelling laat horen: onweer op komst. En de verteller die tevens de rol van geweten speelt, heeft het gesproken over “just a little neighbourhood murder”. Maar de intonatie van die zin klinkt wel erg smakelijk en sensationeel. De man heeft er plezier in wat hem wat freaky maakt.

Verplaatsen de solisten de videoschermen waarop de beelden geprojecteerd worden in het begin iets te vaak naar onze zin op de bühne wat de spanningsboog van de voorstelling niet ten goede komt, dan werkt dat net na verloop van tijd in het voordeel van Private View. De toeschouwer wordt namelijk op die manier gedesoriënteerd, heeft naast enkele cues weinig besef van plaats en tijd én weet nauwelijks wie precies wie is. Private view dat mogelijks iets te berekend en afgelijnd is (ook in de partituur) baadt dus in mysterie, en zet de menselijke psyche (hoe gedragen we ons, hoe denken we indien we niet over alle info beschikken?) centraal.

Dat net Josje Huisman van K3 – die wel vaker te zien is als toeschouwer in niet-commerciële schouwburgen - aanwezig was op deze première van Private View is geen toeval. Ze was er in eerste instantie om het werk van haar broer te zien. Maar er is uiteraard ook een bijkomende laag, weliswaar gebaseerd op toeval. Het grote publiek én een groot deel van de journaille beweert dat zij de schuldige is waarom de meidengroep ermee ophoudt en er een nieuw trio komt. Dat mocht ze de afgelopen weken ondervinden. Maar op wat zijn die “nieuwsberichten” gebaseerd? Op feiten of perceptie? Op veronderstellingen? Op roddels? Op het begluren van iemands privéleven? Of omdat de drie en ook Studio 100 te vaag bleven rond die waarom-vraag, een groot deel van het publiek én de journalistiek daar geen vrede mee kon nemen en dan maar zelf antwoorden creëerde om dat onbehaaglijke gevoel te kunnen counteren?

“Wat we zien is alleen maar waar voor zover we (willen) geloven dat het echt gebeurd is. Of net niet.”

< Bert Hertogs >    

Private View speelt nog op 15 mei 2015 in Opera Antwerpen en op 23 mei 2015 in Opera Gent.