Recensie Idomeneo

Regisseur David Bösch stond twee jaar geleden nog maar in Opera Vlaanderen met Elektra. Dat ie deze keer Idomeneo van Mozart aanpakt, is enigszins logisch. Het personage Elektra – geen hoofdrol voor alle duidelijkheid – krijgt daardoor een extra psychologische laag mee. In Idomeneo sleept ze haar verleden mee dat Bösch toont in action figures, stripfiguren. Orestes, haar broer, zwerft met een bijl rond op het podium (een verwijzing naar de moord op zijn moeder Klytaimnestra eerder). En verder zijn er de graven links vooraan het podium. Zo is de dood en het verleden constant aanwezig.

Het is dan ook de aria van Elektra “Tutte nel cor vi sento”, hier neergezet door een uitstekende Italiaanse sopraan Serena Farnocchia die haar roldebuut kent, die meteen tot een van de hoogtepunten van het eerste bedrijf gerekend kan worden. Verder is er nog de storm op zee-scène, de openingsaria van de Portugese sopraan Ana Quintans in een roldebuut als Ilia en de finale van het eerste bedrijf die de partituur interessant maken. Maar het eerste bedrijf heeft ook zijn dipjes, en dat ligt voor alle duidelijkheid vooral aan Mozart. Heel wat mensen gaan dan ook de eerste pauze in met het gevoel dat het lang niet verkeerd is wat er te zien en te horen is, maar meer dan dat zit er op dat moment niet in.

Daar komt weliswaar verandering in tijdens het tweede bedrijf, dat lekker gebald 45 minuten duurt en waar elke solist mag schitteren van Mozart. Niet in het minst Idomeneo, sterk neergezet door de Italiaans-Duitse tenor Roberto Saccà overigens die met “Fuor del mar ho un mar in seno” zeer terecht applaus oogst en enkele “bravo’s”. Serena Farnocchia bevestigt ook in haar tweede aria, die geen klein beetje contrasteert qua gevoel met haar eerste die donker was en vol woede en wraak stak. Hier koestert ze de hoop dat haar liefde voor Idamante beantwoord zal worden. Naïef kleedt ze zich in een huwelijksjurk, haalt ze confetti boven, vouwt het koor hun zakdoeken in de vorm van duiven en zien we in de visuals vuurwerk. Al moet gezegd dat het koor met orkest hier net als bij “Godiam la pace” in het eerste bedrijf niet mooi synchroon met het orkest zingt terwijl het er wél staat tijdens de grote momenten, de finales van elk bedrijf. In dat laatste bedrijf is Elektra opnieuw wanhopig en woedend omdat de goden goedkeuring geven aan het huwelijk tussen Ilia en Idamante terwijl Idomeneo troonsafstand moet doen. De onschuld mag dan wel beloond worden. Het betekent geen happy end bij Bösch. Idomeneo neemt gif in zodat het huwelijk tussen zijn zoon en Idamante een bitter randje krijgt en Elektra stapt daarvoor al de dood tegemoet wanneer ze in de richting van Orestes wandelt. Er valt iets voor die realistische aanpak te zeggen.

Qua regie toont de man tevens dat less wel degelijk more is. Een zo goed als kale scène met hier en daar wat speelgoed uit de kindertijd, een bal, een beer, een schommelpaard,… verwijzen naar Freud. Bösch stelt dat alles in de kindertijd gebeurt, dat de psyche daar ontwikkeld wordt en de personages hun verleden of afkomst dus meeslepen. Bij Ilia gaat het over aanvaard worden als toekomstige bruid hoewel ze tot de vijand behoort. Idomeneo heeft zijn lot dan weer gelegd in handen van de god Neptunus om samen met zijn bemanning een storm te overleven. De eerste die hij op eigen land tegenkomt, moet hij offeren. Dat blijkt zijn eigen zoon Idamante te zijn die hij wil redden door hem te mijden en vervolgens met Elektra naar Argos te sturen.  Het scènebeeld is naïef kinderlijk en licht kitscherig met zijn sterrenhemel, harten ballon, cadeau en striptekeningen.

Het verlies aan onschuld staat tevens centraal in de verdrinking van een kind, een offer, zodat het volk een beloning krijgt. Hier zien we dat in de vorm van een octopus, een papier-maché achtige pop waar kinderen tegen moeten kloppen zodat er snoep naar beneden valt als beloning. Deze piñata is onder andere in China en Mexico gekend. In dat laatste land koos men traditioneel voor een zevenpuntige ster om kapot te slaan. De zeven punten stonden voor de hoofdzonden waar het kind dan mee komaf maakte om puur te blijven.

De Kroatische mezzosopraan Renata Pokupic die als Idamante haar roldebuut kent, speelt erg overtuigend kinds wanneer Idomeneo in het laatste bedrijf achter zijn zoon (in gele vissersjas) loopt, en zo de kindertijd van zijn zoon terug oprakelt waardoor hij moeite heeft om Idamante om te brengen. Idamante heeft net ook de bevolking op zijn hand gekregen omdat ie een zeemonster – symbool voor de angst om macht te verliezen – verschalkte gewapend met een zwaard uit twee stukken hout en met touw aan elkaar gebonden.  

David Bösch slaagt erin op scenisch vlak om de dramatiek van Mozarts partituur te ondersteunen door de kruisoprichting, wat voor kippenvel zorgt overigens, te tonen voor het ultieme offer zal plaatsvinden. Het contrast tussen het eerste bedrijf en het laatste waar nog bitter weinig speelgoed aanwezig is, toont aan dat zijn Idomeneo komaf maakt met het verleden, met de kindertijd, met angst en in zekere zin dus ook een coming of age-verhaal is met een zeer sterke cast waarvan de stemmen heerlijk blenden in trio’s en kwartetten in het tweede en derde bedrijf.

Idomeneo van Opera Vlaanderen is dus een aanrader, en tevens de perfecte voorstelling om het medium opera te ontdekken. 

< Bert Hertogs >

Idomeneo speelt nog t.e.m. dinsdag 10 mei 2016 in Opera Antwerpen en vervolgens van 20 t.e.m. 25 mei 2016 in Opera Gent