Recensie Dunkirk

Vijf sterren geven heel wat Vlaamse filmcritici aan Dunkirk. Sterker nog, sommigen delen nu al de Oscar voor Beste Regie uit aan de Engelsman-Amerikaan Christopher Nolan. Dat is toch nog wat te vroeg, vinden we. En de bezoekers van Kinepolis lijken het op dat vlak met ons eens te zijn. 7,2 op tien geven ze aan de prent. Daar kunnen we ons ook in vinden. Zeker, Nolan gaat terug naar de basis van cinema: beelden voor zich laten spreken, en ze voornamelijk laten ondersteunen door muziek. In dit geval die van Hans Zimmer die voor minimal, vooral repetitieve structuren koos. Niet zelden door de snelheid van de chronometer erin te verwerken, en een rustig opgebouwde crescendo om bijkomende spanning te genereren (via de strijkers bijvoorbeeld). De plot is weliswaar dun, de dialogen beperkt, waardoor je als toeschouwer weinig of nauwelijks binding maakt met de verschillende personages. En er zijn fouten in de film.

In een van de beginscènes, wanneer een soldaat – naar het einde toe zal blijken dat het een Fransman is – zijn dode kameraad begraaft op het strand – zien we op de achtergrond enkele villa’s die hyper modern ogen. Ook appartementen die minstens 20 jaar na de reddingsoperatie van de Britten opgetrokken zijn, zien we aan de kustlijn. Dan mag je verder nog een film neerzetten die qua kostuums, oorlogsmaterieel, kleurgebruik, enz. zeer geloofwaardig is … met zo’n cruciale fout verdien je geen Oscarbeeldje laat staan het maximum van de punten van filmcritici. Dat het schip van het Rode Kruis in 1940 er uren over deed om te zinken aan de pier, en het in de film sneller gebeurt, tot daar aan toe. We zitten er echt niet op te wachten dat scènes straks even lang gaan duren als de werkelijkheid.

Dunkirk versimpelt weliswaar de oorlogsvoering. We zien slechts drie standpunten: dat van de piloten, de soldaten die gered moeten worden en de plezierbooteigenaars uit het VK die mee ter hulp moeten schieten, enerzijds uit idealisme, anderzijds omdat ze geen andere keuze hebben voor het vaderland. De ganse film zien we uitsluitend vanuit het standpunt van de Britten. Vermits de dialogen zo beperkt zijn, krijg je weinig voeling met de spyche van de verschillende personage. Dat komt ook omdat Nolan zeer karig is met het tonen van de gruwel. Op een paar scènes na waar de verdrinkingsdood dreigt, of wanneer een aantal soldaten die in de olie drijven levend dreigen te verbranden, blijft het een prent die het netjes wil houden. De regisseur houdt het dan ook voornamelijk bij wide shots. Zelfs wanneer de lijken bij het keren van het tij aanspoelen op het strand, dragen die beelden een zekere esthetiek in zich.

Centraal in Dunkirk staat de evacuatie dus. De traumatische ervaring – hier bijna enkel getoond door een man die gered wordt uit een gezonken duikboot en het absoluut niet ziet zitten om terug naar Duinkerke te keren om daar collega’s te gaan redden – wordt dus onderbelicht. Wanneer een geallieerde in de handen van de Duitsers valt, stopt het daar ook.

Dunkirk is dus vooral een patriottische – inclusief de historische ‘we shall never surrender’-speech van Winston Churchill van 4 juni 1940 – Britse film geworden die helden maakt van het gewone volk dat hun soldaten is gaan terughalen. Dat is hét heroïsche moment, in de beeldvoering die trager verloopt dan anders wanneer de plezierbootjes aankomen in Duinkerke, alsook in de score van Zimmer. Dat de soldaten zich afvragen of ze niet als losers zullen beschouwd worden door het volk op het einde van de film, is terecht. ‘All we did was survive’ klinkt het uit een van de monden. Ook dat was de eerste indruk die wij hadden. Maar ‘Soms is overleven genoeg.’ krijgen ze als antwoord wanneer ze aangemeerd zijn, dekens, en thee krijgen om op te warmen. En door de pers die destijds als propagandamiddel diende, worden de (al dan niet overleden) helden geëerd.

‘Where is the bloody airforce?’ hekelt een soldaat bij de start van Dunkirk. Die blijken mee op het water te zitten en zo het succes van de evacuatie mee bepaald te hebben. En diegenen die wel in de lucht hingen, die deden het met de middelen die ze hadden, soms tot alle reservebrandstof opraakte en ze doelloos als een vogel voor de kat in de lucht zweefden.

< Bert Hertogs >