Recensie Stand Down

Met Stand Down brengt Jan Decorte fragmenten uit zijn eigen leven. Zijn levenspartner Sigrid Vinks voorziet de voorstelling van dans na elk nummer van Black Box Revelation. Dat doet ze naakt, en pas op het einde van de voorstelling wanneer ze breekbaar, niet altijd even toonvast overigens, ‘Dancing Queen’ van ABBA zingt. Het voelt als een stille aanklacht voor het oude vrouwenlijf dat naakt nauwelijks getoond wordt in onze samenleving wat op een taboe zou kunnen wijzen. Maar evengoed kan je die zang ook interpreteren als een vrouw die nostalgisch terugblikt op haar jonge jaren en het feit dat je op latere leeftijd meer leven achter je hebt liggen dan nog voor je. Jan Decorte heeft altijd wel naast een Jan Fabre en andere theatermakers tot de rock ‘n rollartiesten van ons land behoord die geen artistieke compromissen sluiten. En dat siert hen. Maar in deze voorstelling moet de rock ‘n roll toch vooral van Black Box Revelation komen die hier speciaal enkele nummers voor schreven. Of die ooit uitgebracht worden, is niet geweten. De nummers staan naar verluidt los van die nieuwe plaat die er in de lente van 2018 zou komen.

“Wat ik ook zeg vanavond, ik wil dat u mijn vriend wordt. Dat zit inbegrepen in het ticket.” steekt Decorte van wal die niet verwijst naar Facebook, maar wel naar echte vriendschap tussen hem en ons, als groep, het publiek. Wanneer na nog geen uur een vrouw de voorstelling verlaat en overigens de verkeerde deur gebruikt, antwoordt Decorte laconiek: ‘Dat is al een vriend minder. Dat begint hier al goed en we zijn nog niet half weg.’ waarna ie dreigt om na de voorstelling zijn boek niet te komen signeren. Bij die ene publieksreactie blijft het trouwens niet. Zo uit een man om de haverklap, niet zelden wanneer Sigrid naakt danst, via wat gewouwel en gebrom zijn ongenoegen. Bizar, want Decorte had net het stuk al geïntroduceerd als mogelijks choquerend. Daarmee creëerde ie torenhoge verwachtingen, die hij helaas wat ons betreft – maar wij zijn dan ook meerdere voorstellingen van Fabre gewend – niet wist in te lossen. Decorte was gewoon naar ons gevoel te braaf en choqueerde niet.

Zo had ie het over het feit dat ie tot zijn negentiende dacht dat zijn penis niet normaal was met het toompje dat ie had. Het is pas toen ie naar het Rits ging – ‘toen nog een goeie school’ aldus Decorte – dat ie voor het eerst ingewijd werd in de seksuele kunde. Hilde heettte ze. Ook over die andere school – Herman Teirlinck – waar ie zelf les gaf, had ie geen grote pet op. “De zus van Sigrid vond de opleiding te onnozel, wat ze ook was. Ik gaf er dan ook les.” liet ie optekenen in het Kaaitheater. De vele verhaaltjes over de vrouwen in Jans leven kenden geen pointe, en er moest dus nauwelijks gelachen worden. Het jammere was ook dat tekst, dans en muziek compleet los van elkaar stonden. Met “en dan nu een streepje muziek” kondigde Decorte Black Box Revelations eerste muzikale tussenkomst aan. Tja ...

In Decortes ‘Boerenverhalen’ dixit de theatermaker, zoomde hij enerzijds in op het ontdekken van zijn seksualiteit, zijn psychoses, momenten dat ie in een gesticht zat of zelfmoord probeerde te plegen en zijn vrouw Sigrid. In de kleuterklas werd ie gekoppeld met Julia en haar snotneus. Toen Sinterklaas en Zwarte Piet op bezoek kwamen, moest ie een rok aandoen van de nonnen omdat ie te veel met zijn pietje aan het spelen was toen ie een korte broek aanhad. Feit was dat een rok het net makkelijker maakt om met je spel bezig te zijn. Toen Zwarte Piet hem aanmaande om van zijn pietje te blijven, dacht ie ‘kus mijn kloten’. Decorte heeft het altijd moeilijk gehad met willekeur. Het is in zo’n strenge omgeving, waar praten over seks taboe was, dat Decorte opgroeide. Thuis werd de badkamer steevast op slot gedaan als er een gezinslid in was. Dus heeft Jan zijn vaders penis nooit gezien: “dat was het best bewaarde geheim van de familie.”

Toen ie zes was kroop Decorte ooit met het zoontje van een werkster naakt in de kast om ‘pietjes uit te wisselen’. Toen de meid Josée op hem moest passen – met twee ouders die voor de NIR (de toenmalige VRT) werkten en nauwelijks thuis waren, besteedden ze de opvoeding van Jan deels uit – mocht ie steeds mee naar het toilet om haar schaamhaar te kussen en te likken van zodra ze gedaan had. “Ik ben een product van misbruik. Maar ik heb daar nooit mee ingezeten. En dus ben ik eigenlijk niet misbruikt. Ik vond het heerlijk.” concludeert Decorte. Als achtjarige tongde hij met zijn nichtje Francine. Maar zijn penis tonen door zijn pyjamabroek uit te doen wanneer ie met haar in bed lag, dat was een stap te ver voor haar terwijl Decorte die twee altijd aan elkaar gekoppeld heeft.

Wanneer hij van Antwerpen naar Tervuren verhuisd was, scoorde ie na lang zagen een handzoen van een jongen die een prinses speelde in de coulissen van een theaterstuk naar Daniel Defoe die overigens ook Robinson Crusoë geschreven heeft. Decorte zelf speelde Mickey Mouse in dat stuk. Maar meer dan dat is er niet van gekomen. Een hoge piet bij het NIR leerde Decorte toen ie op het atheneum zat wat masturberen was. Maar niet alles had ie even goed begrepen. Zo dacht ie dat als je een zwangere vrouw over haar buik wrijft er na verloop van tijd wit vocht uit komt.

De eerste erectie en zaadlozing kwam er dus per toeval bij Jan waarna ie naaktbladen ontdekte en zich zo bevredigde: “Ik masturbeerde me suf en had dat ondertussen onder de knie.” Maar voor echte seks zou het dus wachten zijn tot ie aan het Rits studeerde. Eerder had ie bij de vijftienjarige Sonja de vagina ontdekt. Niet beseffend wat vingeren precies was, hield hij zijn hand de ganse busrit tijdens de schoolreis in het middelbaar in haar slipje. Zij moest haar hand vervolgens maar in zijn broek steken en hij loste al meteen ‘een schot in het donker’, zonder voor-, tussen- of naspel dus. Een ejaculatio praecox dus.

Decorte is nooit een echte borstenliefhebber geweest. Dat zie je ook in het feit dat ie zich ook tot mannen aangetrokken voelde, maar ook toen ie 13 was. Toen voelde hij in de jeugdclub iets voor Suzie die toen 15 was en geen borsten had. Toen ie les gaf aan de Antwerpse toneelschool Herman Teirlinck werd Decorte op slag verliefd op Sigrid wanneer hij haar voor het eerst zag in café De Pallieter, recht tegenover de school. Anderhalf jaar deed ze het met Jan en alleman (behalve Jan, wat een fijn taalspelletje oplevert overigens) en pas na verloop van tijd zwichtte ze voor hem. Maar die eerste keer in Gent, toen het -15 was, de kranen en het toilet bevroren waren, dat ie de liefde bedreef met Sigrid bezorgde hem enige frustratie. Wel vier keer deed ie het die avond met haar en zij gaf geen kick. Pas een half jaar later kwamen ze elkaar opnieuw tegen en was het voor Decorte duidelijk: “ofwel vogelen we de ganse nacht. Ofwel is het over.” Uiteindelijk werd het dat eerste en regende het die nacht orgasmes.

Sigrid was ook een van de redenen waarom ie zijn eerste zelfmoordpoging ondernam in het Holiday Inn Hotel op de premièreavond van zijn eerste film ‘Pierre’. Sigrid wou hem niet vergezellen op die première en Decorte slikte toen in het hotel 53 Libriums en Valiums. In 2004, na zijn politieke loopbaan, zat ie aan de antidepressiva. Dat had impact op zijn potentie, waardoor zijn naar verluidt boeiend seksleven de laatste tijd eerder lesbisch getint is. In het Toneelhuis had ie een overdosis slaappillen genomen, Sigrid was op tijd om de ambulance te bellen. Om drie uur ‘s nachts vroeg Decorte, die behandeld was met houtskool en wiens maag leeggepompt was om een pil om te kunnen slapen in het Sint-Elisabethziekenhuis in Antwerpen …

In die periode belandde Decorte ook in een psychose waarbij hij Sigrid meermaals met een mes bedreigde en zij uithuizig werd. Een periode waabij hij zich als een James Bond gedroeg met geheime bergplaatsen en lockers, zich masturbeerde op het Muntplein en danste voor bewakingscamera’s. Aanvankelijk werd ie geweigerd om gecolloceerd te worden. Maar uiteindelijk heeft ie wel drie à vier maanden in een gesticht gezeten van de Broeders van Liefde, wiens standpunt pro euthanasie in geval van psychisch lijden, Decorte deelt. Hij zat in afdeling A van de zware gevallen, “afdeling B was voor de softies” aldus de theatermaker. Hij vertelde over muzikale smaakverschillen. Zo hield Decorte van Arno toen die op de radio te horen was, terwijl een andere patiënt zwoer bij het Smurfenlied. Een passage waar Arno van aangedaan was op de première, liet Decorte optekenen.

Stand Down choqueert naar ons gevoel dus nauwelijks, komt soms wat warrig over en Decorte verliest zich soms in zijn anekdotes, vooral in de details die er voor een toeschouwer nauwelijks toe doen. De voorstelling mist dus scherpte en urgentie die wél te horen is in de feilloze muzikale interventies van Black Box Revelation met Dries Van Dijck die de lange haren geruild heeft voor een kort kopje terwijl Jan Paternosters stem nog steeds lekker rauw klinkt. Misschien is het die blend die we nog het meest van al missen tussen tekst, muziek en dans. De teksten van Decorte zijn naar ons aanvoelen ook niet rauw genoeg. De vraag stelt zich ook of je per se als theatermaker je publiek te vriend moet willen houden. Daarin schuilt al iets softs. Jan Decorte schuurt dus te weinig, en haalt zijn toeschouwers – op een paar preutse figuren na misschien – te weinig uit hun comfortzone, laat staan dat ie hen de gordijnen in zou jagen.

< Bert Hertogs >

Songlijst Black Box Revelation:

Love Affair
Youthful Charm
Low
Ain’t no other way