Recensie Il Prigioniero | Das Gehege

Wellicht de meest speciale productie van dit seizoen. Dat is de double bill ‘Il Prigioniero’ (de gevangene) en ‘Das Gehege’ (de omheining) van respectievelijk Luigi Dallapiccola uit 1950 en Wolfgang Rihm uit 2006 die de Munt in een regie van de Duitse regisseuse Andrea Breth brengt. Het is alvast de overtuiging van de intendant Peter De Caluwe. Of dat zo is, is voor ons nog wat te vroeg om al dan niet te bevestigen gezien het seizoen nog niet voorbij is. Feit is dat deze double bill de eerste van drie is. En dat Breth trouw gebleven is aan haar eigen stijl. Haar signatuur is ook in deze voorstellingen aanwezig. Zorgde haar ‘La Traviata’ in 2012 met verwijzingen naar SM door de elite in de Munt nog voor een ware hetze, dan brengt ze ook het sadistische naar boven in deze productie. Bij ‘Il Prigioniero’ is dat nog het meest van al aanwezig omdat de Gevangene de vrijheid beloofd wordt maar uiteindelijk op de brandstapel zal belanden. De hoop, de vrijheid is hier het onderwerp van foltering. ‘Wat is vrijheid nog in de huidige tijd met Trump, Poetin, en nog een aantal wereldleiders waard?’, vraagt ze zich af, zo laat ze weten tijdens de persconferentie die de première voorafging. De erotische, seksuele kaart trekt Breth dan weer in ‘Das Gehege’ waar ‘s nachts in een kooi de diepste erotische geheimen naar boven komen van een vrouw. Subtiele humor gebruikt ze ook. Zo zit de gevangene in ‘Il Prigioniero’ in een houten vogelkooi, en de arend en de vrouw tijdens ‘Das Gehege’ eerder in een gevangenis, een metalen kooi. Ze keert de rollen ook om. In ‘Il Prigioniero’ worden de omstaanders van de gevangene als vogels voorgesteld, terwijl hij eigenlijk de vogel voor de kat is.

Zeker, fan zijn we niet van fragmentarische opera’s die te kort en scenisch aanvoelen met black outs tussendoor. Maar de manier waarop Breth ermee omgaat, is erg boeiend. Zo laat ze het licht uitgaan om haar personages van positie te laten veranderen, en gebeurt de beweging vooral tijdens die black outs. Tijdens de scènes zelf blijft het geheel voornamelijk statisch. Dat zorgt ervoor dat het ene cruciale hoopvolle moment, wanneer de ladder beklommen wordt naar het witte licht toe, een van de weinige momenten is waarop er iets gebeurt op het podium. Breth legt zo ook onmiskenbaar de nadruk erop en dus ook op de (valse) hoop. In ‘Das Gehege’ wisselt ze de scènes door stroboscopisch licht, en doet ze het omgekeerde dan in ‘Il Prigioniero’. Hier geen ladder die beklommen wordt maar een man die ondersteboven naar beneden kruipt. Breth houdt van tegenstellingen, al dan niet humoristisch bedoeld, ook in haar kleurgebruik. Ze gaat immers steevast voor zwart wit in het eerste deel, en in het tweede voor grijstinten. Enige aanwezige accent zit in de bruine kooien in deel één, en in de rode lippenstift (erotisch element) en kinky handschoentjes van de vrouw in het tweede deel. Breth ‘foltert’ de toeschouwer ook even tijdens ‘Das Gehege’ door een erg lange stroboscopische scène in te lassen. Mensen die last hebben van epilepsie omdat ze gevoelig zijn voor lichtflitsen, zijn bij deze gewaarschuwd.

Dit alles leidt tot een zeer degelijke en uitgepuurde lezing van deze twee werken. Georg Nigl zet overtuigend een sterk lijdende figuur neer tussen hoop en wanhoop, terwijl Angeles Blancas Gulin als die Frau in ‘Das Gehege’ onder andere voor schaduwspel zorgt wanneer de witte spots op het podium de onderkant van het podium belichten langs beide zijkanten. Voor de belichting staat Alexander Koppelmann in die al 20 jaar werkt met Breth. Beide werken, hoe verschillend ook – alleen al qua tijdsgeest zit er 56 jaar tussen – blenden (hoewel er een pauze zit tussen de twee) en contrasteren tegelijkertijd. Net die tegenstelling weet Breth erg goed te vatten en om te zetten op het podium. Het symfonieorkest en koor van de Munt klinkt grootser dan ooit zo lijkt het wel onder de muzikale leiding van de Franse dirigent Franck Ollu.

Kortom: de Munt presenteert een verrassend boeiende double bill die mits de toeschouwer zich open wil stellen voor een moderne aanpak qua regie en muziek, hier ten volle van kan genieten.

< Bert Hertogs >