Recensie The Shape of Water

Met The Shape of Water is regisseur Guillermo del Toro topfavoriet om heel wat Oscars in de wacht te slepen. De prent heeft maar liefst 13 nominaties op zak en won recent twee Golden Globes: die voor beste regisseur en beste filmmuziek. Del Toro heeft dan ook alles mee. De fantasyfilm speelt zich af in de jaren ‘60, verwijst naar de tijd van de oude bioscoopzalen (hier heet die ‘Orpheum’) toen Ben Hur geprogrammeerd werd, en de tijd ook van tapdans op het zwart witte tv scherm. De film is erg consequent in zijn kleurgebruik tot in de details zelfs. Zo worden de ondertitels in Frans en Nederlands in een gele kleur, net als destijds getoond. Verwijzen naar La La Land gebeurt wanneer de stomme Elisa plots haar liefde aan de keukentafel bezingt voor de zeemeerman die aan de andere kant een eitje zit te pellen voor het ontbijt. Dan wordt de spot op haar gericht en zien we haar in een dagdroomsequens een dansnummer brengen op televisie samen met ‘the asset’. Maar vooral toont de film ook de patriarchale samenleving van destijds waar mannen het voor het zeggen hadden en hun vrouw hen thuis opwachtte met het eten. ‘Eet je omelet op en kom daarna mee naar boven.’ verwijst naar de klassieke rol van de vrouw (aan de haard) . Het enige recht dat ze destijds leek te hebben, was het aanrecht en voorts stond de man seksueel plezieren ook in haar to do lijstje. Dat Elisa’s baas, kolonel Richard Strickland (gespeeld door Michael Shannon) opgewonden wordt omdat Elisa (een over de ganse lijn erg mooie prestatie van Sally Hawkins) niet kan praten in een scène waarbij hij zijn macht over haar misbruikt, is ook tekenend voor die tijd. Net zoals de dedain die hij tevens heeft ten opzichte van haar en die andere poetsvrouw Zelda (Octavia Spencer): ‘What am I doing? Interviewing the fucking help? The shit cleaners. The piss wipers.’ In de nasleep van het grensoverschrijdend gedrag van enkele Amerikaanse regisseurs dat recent aan het licht kwam waarop de #metoo-beweging ontstond, zou die eerste scène wel eens voor een extra troef kunnen zorgen op Oscar Night hoewel The shape of Water qua plot, script en dialogen wat ons betreft het onderspit moet delven ten opzichte van een over de ganse lijn ijzersterk ‘Three billboards ...’.

In het Instituut voor Ruimtevaartkunde in de States wordt een ‘uitzonderlijk object’ binnengebracht. Het blijkt een zeemeerman te zijn, die Strickland wist te vangen in Zuid-Amerikaanse wateren. Het plan is dat die de ruimte in geschoten zal worden als antwoord op de Russen die dat deden met een hond. Wat blijkt? De zeemeerman (neergezet door Doug Jones) heeft twee verschillende ademhalingssystemen waardoor hij zowel in als uit het water kan ademen. Daarnaast heeft hij ook geneeskundige krachten. Hij kan je haar terug laten groeien als je kaal bent, een wonde doen genezen, en een dode terug doen leven waardoor hij effectief als een god lijkt.

De Russen zijn via professor Dr. Robert Hoffstetler (Michael Stuhlbarg) op de hoogte en geven hem 48 uur om het een dodelijke injectie te geven. Hun strategie is dat de VS geen info mag bekomen over het schepsel zodat hun voordeel ten opzichte van de Russen verdwijnt. In het Instituut wordt de zeemeerman opgesloten in een bassin, aan de ketting gelegd én gefolterd met stroomstoten nadat die medewerkers heeft toegetakeld. Strickland zelf verloor twee vingers maar behield onder andere zijn ‘pussy finger’. Ook zij willen van het schepsel af en via een vivisectie denken ze meer te weten komen over hoe het leeft. Hoffstetler die voor de Russen spioneert, ontdekt dat de zeemeerman intelligent is, kan communiceren met Elisa in gebarentaal (zij leert hem het gebaar voor ‘ei’ aan en vervolgens dat van ‘muziek’) en vindt het geen goed idee om het te doden. Vandaar ook dat ie zich aansluit bij het idee van Elisa om de zeemeerman te ontvoeren en in haar badkamer te houden tot het genoeg geregend heeft, zodat het dok volgelopen is en de sluisdeur open staat waarop zij hem zo de vrijheid kan schenken.

In haar ontvoeringsplan sleurt Elisa haar eenzame buurman Giles (Richard Jenkins) waarmee ze elke dag een stukje taart eet mee. Beiden vinden dat helemaal geen lekkere taart, maar blijven dat kopen om het vervolgens in de koelkast te steken voor later. Het is dan dat ze naar tapdansfilms kijken en ze in interactie met elkaar dat ritme overnemen met hun voeten op bijvoorbeeld de tonen van ‘Pretty baby of mine’. Tot de zeemeerman in haar leven komt en ze er verliefd op wordt, houdt Elisa er een erg routineus leven op na dat strikt getimed is. ‘s Morgens laat ze haar bad vollopen, masturbeert ze zich en kookt ze haar eitjes. Die zal ze op den duur delen met de zeemeerman waarna ze ook haar platenspeler in het Instituut binnensmokkkelt om zo samen romantisch te kunnen lunchen. Wanneer de zeemeerman bij haar thuis is, zal ze ook seks met hem hebben, wat overigens voer is voor debat gezien deze film kennelijk geen probleem lijkt te hebben als het gaat over seks met dieren.

Maar de zeemeerman blijkt gewoon ook wilde kenmerken te hebben. Zo doodt en eet ie de kat van Giles op. Wanneer diens gezondheid achteruit gaat, begint de tijd te dringen om de zeemeerman vrij te laten. Maar dat is zonder de baas van het Instituut gerekend die op 36 uur tijd ‘the asset’ moet zien te vinden, anders kan hij een streep door zijn carrière trekken en heeft ie volgens zijn overste ‘nooit bestaan’. Hij werkt in een uiterst competitieve omgeving waar hij onderdoor lijkt te gaan door te veel medicatie te nemen: ‘You deliver. You deliver, that‘s what you do, you deliver. Right? Right?’ klinkt het meermaals. De Russische spion/professor zit dan weer tussen twee vuren, enerzijds uitvoeren wat van hem verlangd wordt nl. de zeemeerman ombrengen, anderzijds het in het belang voor de wetenschap én de romance tussen de poetsvrouw en het dier laten leven.

The shape of water is een verhaal over liefde en verlies en is spek voor de bek voor hopeloos nostalgische romantici die houden van een snuifje fantasy waarbij de twee hoofdpersonages in se erg eenzaam zijn en zich anders dan de rest voelen in de maatschappij. Giles zegt op een bepaald moment immers: ‘Ik heb soms het gevoel dat ik te vroeg of te laat geboren ben.’ Inzoomen op spreuken van kalenders zoals ‘Time is but a river flowing from our past.’ en ‘Het leven is slechts een schipbreuk van onze plannen’ doet het en op het einde van de film wordt die zelfs overgoten door een streep poëzie ‘Unable to perceive the shape of you, I find you all around me. Your presence fills my eyes with your love. It humbles my heart, for you are everywhere.’ Humor zit dan weer in domme stellingen als ‘Cornflakes is uitgevonden om masturbatie te voorkomen. It didn’t work.’ of een seksistische als: ‘Vertrouw nooit een man ook al is hij onderaan plat.’

< Bert Hertogs >