Recensie I Tonya

Meer dan terecht won Allison Janney een Bafta Award en Golden Globe dit jaar voor haar vertolking van LaVona Golden, Tonya Hardings harde moeder die vol giftige reacties zit en haar dochter brutaal opvoedt zowel verbaal ‘Je bent een mislukking’ als fysiek (met als dieptepunt een mes dat ze in Tonya’s bovenarm gooit) in I Tonya. Een moeder die al haar geld investeert in haar dochter zodat Tonya (gespeeld door Margot Robbie die tevens coproducer is van de prent) al op haar vierde kan ijsschaatsen. Zo’n moeder die haar dochter verbiedt om naar het toilet te gaan tijdens de schaatsles omdat ze ervoor betaalt dat haar dochter op de ijsbaan staat, niet om eraf te gaan om naar de plee te gaan. Wanneer ze niet van het ijs mag, plast het jonge meisje na een moeilijke oefening ter plaatse in haar schaatskledij op het ijs. We zien een moeder die een man goed betaalt om haar dochter op te fokken door ‘You suck!’ te roepen net voor ze aan een wedstrijd moet beginnen, The Nationals in 1991 waar Tonya als eerste Amerikaanse ooit een triple axel tijdens de competitie uitvoert en zo de jury die volgens de kunstschaatster haar altijd benadeelde ten opzichte van anderen, geen keuze liet om haar tot de beste Amerikaanse te kronen. Volgens Tonya werd ze steeds benadeeld tijdens de jurering omwille van haar uitstraling: ze was verre van een popje, behoorde tot de armere klasse, had een niet voor de hand liggende muziekkeuze tijdens haar routines en moest het stellen met goedkope, vaak zelfgemaakte outfits. Haar moeder gaat op een bepaald moment zelfs zo ver dat ze munt probeert te slaan uit de negatieve media-aandacht wanneer haar dochter op het moeilijkste moment zit in haar carrière. Met een voicerecorder van een journalist in de jaszak probeert ze haar dochter tot bekentenissen te krijgen over het ijsschaatsincident waarbij een belager met een staf op Nancy Kerrigans knieschijf sloeg zodat die brak. Tonya kon op die manier makkelijk voor de tweede keer Amerikaans kampioene worden omdat haar grootste concurrente Nancy out was in 1994.

I Tonya is een hilarische én dramatische film geworden met zwarte humor waarbij we vooral een stel idioten aan het werk zien. Hardings carrière in het ijsschaatsen is over and out na dat zware incident waarbij Nancy’s knie gebroken werd, een te duchten concurrente, tijdens een oefensessie in Detroit. Tonya’s man Jeff Gillooly had Tonya’s ‘bodyguard’ Shawn Eckhardt betaald om Nancy dreigbrieven te laten sturen. Shawn had dat eerder gedaan bij Tonya zelf wat tevens een negatieve impact op haar carrière had. Maar volgens de verklaringen van hem in de film is Shawn veel verder gegaan dan datgene waar hij opdracht voor had gegeven en was het niet de bedoeling om Nancy’s knieschijf te breken. Het had dus bij dreigbrieven moeten blijven voor hem. Jeff legt dus de verantwoordelijkheid in de schoenen van Shawn.

I, Tonya is humoristisch maar haalt niet de scherpte van pakweg ‘Three billboards’ dat – terecht – op koers ligt om dé winnaar van de Oscars te worden. Craig Gillespie tekende voor de regie en zijn keuze om te spelen met tijd (flashbacks, flash forwards, enz.) plus ook nog eens de verschillende personages hun versie van de feiten te laten meegeven waarbij ze de film becommentariëren, werkt. Zoals het moment waarbij Tonya het ouderlijk huis verlaten heeft en gaat samenwonen bij Jeff. Dan vraagt haar moeder met steeds een vogel op haar linkerschouder zich droog af: ‘En waar zit ik nu in de storyline?’ Opvallend zijn de tegenstrijdige verklaringen die de hoofdfiguren – figuur is het correcte woord hier – tot op de dag van vandaag doen terwijl ze op andere vlakken het wel volledig eens zijn met elkaar en de versies overeen komen.

We zien dus zowel Tonya’s privé- als professioneel leven in kaart gebracht worden in I,Tonya en dat is absoluut geen pretje. Haar ganse leven zit vol huiselijk geweld. We zien dat Tonya’s moeder er bij is wanneer ze voor het eerst date met Jeff. Rechtoe-rechtaan vraagt Allison Janney: ‘You two fucked yet?’ en hoewel hij haar slaagt tijdens die relatie, blijft ze bij Jeff omdat ze thuis niet anders dan dat gewend was. ‘Geslagen worden maar toch geliefd zijn, hoort bij het leven.’, denkt Tonya erg naïef.

Op haar huwelijk geeft haar moeder opnieuw snoeiharde commentaar. ‘Idioten neuk je, je trouwt niet met ze.’ stelt ze bikkelhard. In 1992 doet Tonya mee aan de Olympische Winterspelen in Albertville en wil ze voor het eerst op de Spelen de triple axel uitvoeren. Maar ze landt niet goed op het ijs, wat ze wijt aan een technisch probleem met haar ijsschaatsen. Ze wordt vierde. Net daarvoor heeft ze haar coah Diane Rawlinson de laan uitgestuurd en gaat ze in zee met Dody Teachman.

Tony is ontgoocheld, is opnieuw ingetrokken bij Jeff en neemt een baantje als dienster aan vermits ze haar school nooit heeft afgemaakt. Het is dan dat Diane haar weet te overtuigen om mee te doen met de volgende winterspelen, die al in 1994 doorgaan in Lillehammer. ‘Ik ben niet in vorm.’ klinkt het bij Tonya terwijl die als antwoord ‘Een peer is ook een vorm.’ krijgt van Diane. Tonya traint terug zeer intensief en wordt achtste op de Spelen. Nancy Kerrigan haalt zilver tijdens haar comeback. Achteraf krijgt Tonya het bikkelharde verdict te horen van de rechter: 3 jaar voorwaardelijk, 160.000 dollar boete, 500 uur ten dienste van de maatschappij werken maar ook: levenslange schorsing in de ijsschaatscompetitie en haar titel als beste Amerikaanse kunstschaatser uit 1994 wordt haar afgenomen. Dat ze nooit meer mag meedoen aan ijsschaatscompetities valt haar erg zwaar waardoor ze de rechter smeekt om dat stuk uit haar veroordeling te halen. De rechter blijft bij zijn standpunt. Tonya wordt daarna moeder (in de end credits laat ze weten wél een goede moeder te zijn) en focust zich op boksen ook al omdat geweld altijd deel heeft uitgemaakt van haar leven.

Tijdens die end credits toont de film ook de echte quotes en tv-beelden uit de jaren ‘90. Zo zie je vooral hoe straf het werk is van de Belg Nicolas Karakatsanis die de cinematografie voor zijn rekening nam van deze prent. Karakatsanis weet zeer goed qua kleurgebruik, expressie, korrel, enz. een zeer getrouw resultaat af te leveren samen met de acteurs die zeer geloofwaardig en authentiek weten na te spelen wat er destijds gebeurd is. Finaal leest deze I, Tonya als een pleidooi om te herbekijken of de uitgesproken straffen, ook op sportief vlak, destijds niet te streng zijn geweest vermits de prent volhoudt dat Harding nooit op de hoogte was dat er een aanslag zou gepleegd worden op haar rivale waarmee ze ooit nog de kamer deelde om de kosten te drukken, laat staan dat ze haar toestemming en medewerking aan verleend zou hebben aan deze criminele feiten. Daarnaast toont de film aan dat imago, perceptie rond een atlete niet altijd strookt met de realiteit. Nancy werd volgens Tonya altijd – ook in de media – eenzijdig als braaf afgeschilderd terwijl ze als kamergenote wel beter wist …

Muziek die Tonya Harding destijds ook gebruikte in haar routines, zoals ZZ Tops ‘Sleeping bag’ is te horen in deze film. Andere songs die de prent haalden zijn onder andere ‘The Chain’ van Fleetwood Mac, ‘Goodbye stranger’ van Supertramp terwijl de film eindigt op de tonen van ‘The passenger’ van Siouxsie and the Banshees.

< Bert Hertogs >