Recensie Het Huwelijk ★★★1/2

Met Het Huwelijk van Witold Gombrowicz (1904-1969) in een regie van Timeau De Keyser snijden Tibaldus, het Toneelhuis en P.U.L.S een tweede werk van de Poolse auteur aan nadat ze met Yvonne, Prinses van Bourgondië wisten te scoren en een plekje verdienden in de selectie van het Theaterfestival. In het stuk van 1935 rebelleerde de jonge prins nog door in het huwelijksbootje te stappen met de niet zo aantrekkelijke Yvonne. In ‘Het huwelijk’ uit 1948 stoot prins Filip zijn vader van de troon. Het gezelschap speelt op een leeg podium. Het speelvlak is letterlijk een vierkant met witte plakband als buitenlijnen die aangeven of de acteur of actrice al dan niet on of off stage is. Sander De Winne (Clothilda), Lieven Gouwy (ook Clothilda), Katrien Valckenaers (de dronkaard) en Simon De Winne (de moeder/koningin) tekenen ook voor de Vlaamse polyfonische gezangen. Zo laten ze a capella meerstemmig onder andere Josquin des Prez’ ‘Sanctus, missa dux ferrariae’ (ca. 1504) en ‘El grillo’ (ca. 1505), Johannes Ockeghems ‘S’elle m’amera’ / ‘Petite camusette’ (ca. 1470), het veertiende eeuwse ‘Puis qu’en oubli’ van Guillaume De Machaut, Adriaan Willaerts ‘O dolce vita mia’ (ca. 1545) en Guillaume Dufay’s ‘Salve flos Tusce gentis’ (ca. 1436) horen waarbij een nummer verdacht sterk lijkt op sluikreclame voor wijnen. Ster van de avond is onbetwistbaar Katrien Valckenaers die een heerlijke dronkaard neerzet in een leuke choreografie met de andere acteurs. Wanneer het gezelschap buigt voor de koning doet zij net dat ietsjes meer. Ze buigt en veert nog wat terug met haar bovenlichaam en hoofd als een mechanische marionet. Maar vooral, haar mimiek is ronduit grandioos. Een extra ster verdient ze met het vakkundig armlikken van de prins met haar tong.

Tibaldus wil vooral Het Huwelijk niet te serieus op het toneel brengen. Zeker, er komt wel wat filosofie aan te pas, maar het is vooral de absurde onzin en het doorprikken van het theater zelf: ‘Ik bevind me in een gekunstelde situatie’, ‘ik ben geen toneelspeler’, ‘Jij brengt de tijd door met te doen alsof’, en ‘wat een onuitstaanbaar toneelspel’ zijn er maar enkele waarbij het gezelschap op absurde manier de theatervorm doorprikt tijdens de voorstelling aan de ene kant maar aan de andere kant ook Gombrowicz’ mensbeeld blootlegt.  Volgens hem spelen mensen dat ze mens zijn. Een mens kruipt dus in een rol en de vorm die heerst tussen personen zet ie op het voorplan.

Tijdens het acteren benoemen de acteurs de andere personages door die namen deels barokachtig uit te zingen, wat uiteraard een humoristisch element oplevert dat consequent gehanteerd wordt en blijft werken, maar tevens ook die vormelijkheid, die afstandelijkheid ook onderstreept. Filip is terug van de oorlog en zijn verloofde Isabelle (Lieselotte De Keyzer) is gevangen in de rol van dienstmeid. ‘Miljoenen meisjes in de wereld heeft hetzelfde lot getroffen.’ stelt hij vast. De dronkaard wil Ignatius eens goed afrossen. Maar de koning wenst dat er afstand bewaard wordt daar ie onaantastbaar is. Letterlijk ziet hij dat: ‘Als iemand me aanraakt, gebeurt er iets verschrikkelijks.’ aldus Hans Mortelmans in de rol van de vader/de koning. Net dat onaantastbare werkt kennelijk de interesse, niet alleen van de dronkaard maar ook van zijn zoon. ‘Ik zal jou aantasten’. klinkt het onder andere in het Huwelijk. En kennelijk is daar slechts 1 vinger voor nodig.   

Filip zorgt er eerst al voor dat Isabelle terug in haar eer hersteld wordt zodat een keurig huwelijk met zijn geliefde mogelijk wordt. Maar die zal ook door de dronkaard/ambassadeur gekoppeld worden aan Wladzio (Hendrik Van Doorn). Kortom: de dronkaard is de luis in de pels, stelt de orde, de vorm in vraag en brengt die aan het wankelen. Ja, zelfs in crisis. Wellicht daarom ook dat het zo’n dankbare rol is en heerlijk om Valckenaers in die rol aan het werk te zien. Filip looft ook (enigszins ironisch) Katrien Valckenaers’ aanpassingsvermogen: ‘Eerst een dronkaard. Nu al een ambassadeur. Hoe u zich steeds vernieuwt!’ Filip wordt opgestookt om de kroon op te eisen wanneer hij geconfronteerd wordt met de gedachte waarom hij als prins de koning boven hem plaatst terwijl Filip hem zelf gemaakt heeft. Filip wordt koning en zet meteen alles en iedereen in de gevangenis en in het algemeen (dus ook de pers n.v.d.r.) en er is vrede. En toch is het een verschrikkelijke dag, ‘een dag als alle andere, majesteit.’ wordt er gerepliceerd.

< Bert Hertogs >   

Credits:

Van Timeau De Keyser, Hans Mortelmans en Simon De Winne
Regie Timeau De Keyser
Tekst Witold Gombrowicz
Vertaling Paul Beers
Spel Lieselotte De Keyzer (De Kanselier, Isabelle), Simon De Winne (De Koningin), Hans Mortelmans (De Vader/Koning), Ferre Marnef (De Prins), Katrien Valckenaers (De Dronkaard), Hendrik Van Doorn (Wladzio), Sander De Winne (Clothilda), Lieven Gouwy (ook Clothilda)

Zang Sander De Winne, Lieven Gouwy, Katrien Valckenaers, Simon De Winne
Zangleiding Sander De Winne

Coproductie tibaldus, Toneelhuis
Met de steun van CAMPO, KAAP
Dramaturgisch advies Kristof Van Baarle
Met dank aan Edith Cassiers, An?Marie Lambrechts, Guy Cassiers, Jan Steen, Mia Hollevoet, Fabrice Delecluse, Bart Meuleman, Pieter Dumoulin, Rasmus Van Heddeghem, Ruben Desiere, Dina Dooreman

Muziek:

Josquin Des Prez – Sanctus, Missa Dux Ferrariae (ca. 1504)
Johannes Ockeghem – S’elle m’amera/Petite camusette (ca. 1470)
Guillaume De Machaut – Puis qu’en oubli (14e eeuw)
Adriaan Willaert – O dolce vita mia (ca. 1545)
Guillaume Dufay – Salve flos Tusce gentis (ca. 1436)
Josquin Des Prez – El Grillo (ca. 1505)