PDF-versie voor persoonlijk gebruik

Recensie Die Zauberflote ★★★★

zondag 30 september 2018De Munt Brussel

Die

Tussen de twintig en dertig toeschouwers verlieten de matineevoorstelling van Die Zauberflöte in een regie van de veelbesproken Italiaan Romeo Castellucci die tevens instond voor decor, belichting en kostuums terwijl de algoritmische architectuur van de hand is van de Zwitser Michael Hansmeyer die voor het eerst in de Munt aan de slag ging. Op muzikaal vlak viel er nochtans niets af te dingen op wat het koor en symfonisch orkest onder leiding van de Brit Ben Glassberg (tevens in een Muntdebuut) lieten horen. Maar, en dat is controversieel voor enkele toeschouwers wellicht, de regisseur knipt in de opera en voegt extra tekst toe via 5 mannen (die brandwonden opliepen tijdens hun leven) en 5 vrouwen (die blind zijn) die elk hun verhaal even mogen komen doen. De blinde vrouwen staan voor het hof van de Koningin van de Nacht (rol van Sabine Devieilhe die de aartsmoeilijke en overbekende aria met zichtbaar gemak feilloos neerzet), de vijf met littekens van brandwonden getekende mannen staan voor de duisternis die Sarastro (de Hongaarse bas Gábor Bretz) belichaamt. Op het einde brengt Papageno (Georg Nigl) beide werelden samen. Vanuit hun ervaringen zal zijn heden en toekomst ontstaan terwijl hij de andere figuren (Tamino, Pamina, enz.) tot zijn verleden laat behoren. Het ontstaan van iets nieuws zien we dus, wat ook symbool staat voor de geboorte, te zien in de figuren die uit een cocon komen in het eerste bedrijf en de hartvorm die tevens symbool staat voor de vagina waaruit de acteurs geboren worden (niet zelden in schuchtere foetushouding) om daarna recht te gaan staan tegen een muur in een groepje in het tweede. Andere verwijzingen zijn er onder andere naar de melk die drie zwangere vrouwen afkolven bij de start van het tweede bedrijf. Melk die zal dienen om de ledlamp van licht te voorzien die de Koningin van de Nacht wanneer ze op een zwarte stoel plaatsneemt zal schuin houden zodat die eruit kan lopen. Tevens het eindbeeld van deze voorstelling.

Door de regiekeuze van Castellucci knipt hij Die Zauberflöte in scènes en voelt het geheel te veel als een samenraapsel van losse scènes die weliswaar op het einde bij elkaar komen. Maar in het begin van het tweede bedrijf voelt het allemaal toch vooral aan als inbreken in een meesterwerk aan (vandaar wellicht dat sommige mensen vroegtijdig de uitgang – wat ons betreft onterecht - opzoeken). In het eerste bedrijf zien we de wereld van de Koningin van de Nacht, een wat burleske, cabareteske wereld vol eenzijdig wit licht (wat tevens zo verblindend werkt dat je nauwelijks een dieptegevoel gewaar wordt, ondanks het feit dat Castellucci hier de lijn trekt van het sculpturale, algoritmische, en geometrische). Zo zien we het gezelschap een driehoek vormen met de vingers, of de vrouwen met een zwarte cirkel in de hand de cyclus van de maan tonen.

Het midden van het podium moet je dan ook zien als een imaginaire spiegel. De rechterkant toont een exacte kopie van wat er zich links afspeelt maar dan in spiegelbeeld. Een zanger die live zingt krijgt een dubbelganger aan de andere kant die zijn bewegingen en stem nabootst. Die playbackt dus. In zijn lijnvoering gaat Castellucci onomwonden voor de cirkelvorm waarbij hij een groep van 2 en een groep van vier op een cirkelvormige plaat in wijzerzin laat draaien, en de rechterkant in tegenwijzerzin. Ook daar even veel mensen in even veel groepjes. Daarna trekt ie diagonale lijnen in een 2-3-3-2-verhouding die ie daarna laat samengaan in 1 diagonaal met de twee groepen op een rij. Een lijn die organisch overgaat in een kromme. De cirkel (of ovaal als je wil) komt opnieuw terug wanneer witte pluimen uit het cabaret tegen elkaar gehouden worden alsof het een ruimteschip is dat ronddraait en wat helt. De link naar de kosmos legt Castellucci overigens ook in de tekst. Het ontstaan van de eerste ster die ervoor zorgde dat het begrip tijd voor een mens iets ongrijpbaars werd, passeert bv. De associatie tussen de melkproducerende jonge moeders en de melkweg is nel gemaakt. Net als de aria nr. 14 van de koningin van de Nacht wanneer die haar dochter Pamina ( Sophie Karthäuser) vervloekt, die zichzelf besmeurt met theaterbloed en de inhoud van een fles melk over zich hen krijgt als hét symbool van een moeder die haar kind wil verstoten terwijl we in die zeer populaire aria horen: ‘De helse wraak welt ziedend in mijn hart. Dood en vertwijfeling slaan in vlammen neer! Voelt niet door jou Sarastro stervenssmart, ben je voor mij geen dochter meer. ’k Verstoot je dan voor eeuwig, ’k Verlaat je dan voor eeuwig, ’k Vernietig dan voor eeuwig de banden der natuur, Als niet door jou Sarastro zal ten onder gaan. Aanhoor, wraakgodinnen, de eed die een moeder heeft gedaan!’.

Confronterend zijn de anekdotes van de blinde vrouwen die meegeven dat de ruimte waarin ze vertoeven (een wachtzaal waar alles licht goud gekleurd is in het tweede bedrijf) te weinig contrast biedt voor hen om onderscheid te maken. Alle vrouwen melden dat ze wel het verschil zien tussen nacht en dag, maar niet in staat zijn vormen of kleuren te herkennen. Wanneer elk van hen een gouden bord op het podium vasthoudt alsof ze een alien welkom heten op aarde, met daarop een tekst als ‘Hi Yellow!’, ‘Hi Pink!’, ‘Hi Green!’, ‘Hi Red!’ en ‘Hi Blue!’ komt dat dan ook stevig binnen, net als de quotes van de mannen met brandwonden. Wat daar vooral opvalt, is dat de meesten niet meteen de pijn voelden, wellicht door de adrenaline van het moment. Sterker nog, ze dachten dat het zwart op hun lichaam er wel af kon gewast worden. Maar wanneer de blinde vrouwen de hoofden van de mannen met brandwonden betasten en hun bovenlijf, straalt daar niet alleen een mooie vorm van mededogen en aanvaarding van elkaar uit, die scène is te sterk en haalt uiteindelijk de aandacht weg van wat er zich op dat moment in die Zauberflöte afspeelt. Iedereen zien we trouwens in een goudkleurig gevangenisplunje met op de achterkant de eerste twee letters van de naam van het personage. ‘PA’ staat voor ‘Pamina’, ‘TA’ voor ‘Tamino’ (Ed Lyon) die elkaar uiteindelijk toch vinden als koppel nadat die laatste de proeven waarbij hij haar niet mocht aanspreken, doorstaan heeft. Papageno slaagt niet. Uit een FedEx-doos haalt ie zijn panfluit, witte gilet, pluimenhoed, hakken, en nog wat veren. Maar zijn meisje, Papagena blijkt niet in het pakket te zitten. Wie dat wil, kan dit als een statement van de regisseur zien die hier mogelijks stelt dat liefde niet op bestelling komt (en al zeker niet via een koerierdienst). Maar uiteindelijk zal Papageno toch zijn overbekende ‘Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pagena!’-duet met haar mogen zingen.

Dat de Oostenrijkse bariton Georg Nigl tot twee keer toe applaus kreeg in het tweede bedrijf, na ‘Een meisje of een vrouwtje wenst Papageno zich’ (aria nr. 20) en het negenentwintigste tafereel na het duet ‘Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pagena!’ hoeft niet te verbazen. Hij zet niet alleen puike vocale versies neer, maar tekent voor wat welgekomen humor en luchtigheid in deze voorstelling die met de verschillende anekdotes van de 5 blinde vrouwen en 5 verbrande mannen zwaarder geworden is dan anders. Net als Papageno, die het even niet ziet zitten wanneer Papagena niet opduikt en een einde aan zijn leven wil maken: wanneer ie ‘Valse wereld, goed nacht!’ zingt en drie knapen nodig heeft om zijn moraal opnieuw op te krikken met: ‘Hou op Papageno, da’s veel te vroeg. Men leeft maar eens, dat zei je genoeg.’, hebben die tien mensen immers ook gekozen om verder te leven met een beperking, ongeacht de reacties die de wereld en hun omgeving over hen maakt. Op dat vlak draagt deze regie van Castellucci een erg mooie boodschap uit die best wel iets idealistisch in zich heeft ook.

< Bert Hertogs >


Do you like our reviews and pictures?
Feel free to support concertnews.be by sharing this page or giving a donation.
You make an independent website like ours possible. Thanks!







Geef steeds in je comment mee op welk artikel je reageert.
Please put in your comment to which article you are responding.

Tabs Concertnews.be

News
Soon
Reviews

More news

  • Podcast
  • Facebook
  • Twitter