Recensie Malcolm X ★★★★

Malcolm X inspireerde in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw heel wat zwarte moslims in de VS om op te komen voor hun rechten. Hij droomde luidop van een wereld waar ze niet meer gediscrimineerd zouden worden. Meer dan een halve eeuw later was hij nog altijd een bron van inspiratie. Dit keer voor een groep jonge kunstenaars die o.l.v. Fikry El Azzouzi  en Junior Mthombeni de lijn doortrokken naar de realiteit van vandaag. Is er werkelijk al zoveel veranderd of is de strijd van toen nog brandend actueel? De KVS-productie ‘Malcolm X’ was dan ook een erg hedendaagse voorstelling met een mix van drama, soul, poëzie, jazz, dans, een meesterlijke gitaarsolo van Arne Demets, videomontage en de heerlijke hiphop van Sukina Abdul Noor en Muneera Rashida. Het levensverhaal van Malcolm zelf kwam niet zo duidelijk uit de verf, maar de kritiek op het blanke westen die Pitcho Womba Konga in zijn betoog had steken des te meer.

Soms kan een voorstelling je niet onberoerd laten en ‘Malcolm X’ was zo’n voorstelling. Na een rustige en bijna meditatieve opening werden we al direct bij de keel gegrepen door verwijten die Pitcho Womba Konga uit naam van ‘het zuiden’ naar ons hoofd wist te gooien. In een vurig betoog werd de slavernij, de kolonisatie en de uitbuiting van Afrika aan de kaak gesteld. De discriminatie moest maar eens stoppen. Daarom namen Pitcho en zijn strijdmakkers de Bourlaschouwburg gewoon over. Gedaan met “dansen voor een koekje”. Het zou lopen zoals zij dat wilden en niet de bange, blanke man. Er klonk een luid: “On vous déteste vraiment!”

Meteen werd duidelijk dat dit stuk geen gewone geschiedenisles zou worden die men had verpakt in een toneeltje. Straffer nog: de geschiedenisles over het leven van Malcolm X bleef eigenlijk een beetje uit. Wie niet vertrouwd was met de historische context, had in het personage van Sabri Saad El Hamus nooit zomaar de figuur van Elijah Muhammad herkend. Malcolms breuk met Nation of Islam, het overspel van Elijah Muhammad en de doodsbedreigingen aan het adres van Malcolm zaten wel degelijk verwerkt in de voorstelling, maar het was eerder een tweede laag. Het ging hem toch vooral over het hier en nu.

Het moment dat Sukina Abdul Noor haar betoog begon, waren we volledig verkocht: wat een vrouw, wat een kracht. Ze startte met een aanfluiting van de reacties op haar hoofddoek en het feit dat ze ervoor gekozen had om als moslima door het leven te gaan om vervolgens op te bouwen naar een ware ode aan de sterke, zwarte vrouw. Haar relaas dwong gewoon respect af en gaf ook heel goed aan waar ‘Malcolm X ‘ wel over zou gaan: racisme, integratie, assimilatie, respect en verdraagzaamheid anno 2018.

Niet heel de voorstelling was gelukkig even zwaar. Wanneer Pitcho Womba Konga en Saïd Boumazoughe streden om het leiderschap van de ‘nieuwe beweging’, had Fikry El Azzouzi best heel wat humor in de tekst verwerkt. Een uitspraak als “Ik wil werken aan een propere tafel. We zijn hier niet in Afrika.” kon op heel wat bijval rekenen. Het brak de spanningsboog zonder van het thema af te wijken. Ook de scène waarin Jessica Fanhan ongegeneerd commentaar leverde op het verhaal van de geassimileerde Rashif El Kaoui zat behoorlijk scherpzinnig in mekaar. Op het einde was er zelfs ruimte voor een vette sneer naar Michael Jackson.

En dan was er nog de muziek die Cesar Janssens voor deze voorstelling had uitgekozen. Niet toevallig mocht Onika Meugens-Henderson ‘Revolution’ van Nina Simone en ‘Strange fruit’ van Billie Holiday brengen. De muziek stond immers niet los van de rode draad en was meer dan alleen een moment van ontspanning. Onika zong mooi, maar miste zeker bij ‘Strange fruit’ wat gravitas in de uitvoering: het ontbrak wat aan emotie. Dat kon niet gezegd worden van de zangprestatie van Pitcho. Hij wist met zijn enthousiasme het publiek zowaar uit de stoelen te krijgen en mee te laten dansen terwijl hij ze opzweepte met “Follow the leader”.

De absolute top qua sfeer was er toen in de toegevoegde tijd de dames van Poetic Pelgrimage,  Sukina Abdul Noor en Muneera Rashida, de Bourlaschouwburg volledig in vuur en vlam wisten te zetten met hun hiphopkunsten. “Don’t dicriminate in my name” en “Rise up!” waren duidelijke boodschappen die perfect samenvatten waar ‘Malcolm X’ over ging.

< Sascha Siereveld >

Credits:

tekst: Fikry El Azzouzi
regie: Junior Mthombeni
muziek: Cesar Janssens
dramaturgie: Kristin Rogghe en Tunde Adefioye
choreografie: Karim Kalonji
productie: KVS

met o.a.:

Pitcho Womba Konga, Saïd Boumazoughe, Jessica Fanhan, Rashif El Kaoui, Sabri Saad El Hamus, Sukina Abdul Noor, Muneera Rashida, Junior Mthombeni, Joffrey Anane, Doris Bokongo Nkumu, Nathalie Bokongo Nkumu, Junior Akwety

band:

Cesar Janssens (drums), Steven Van Gool (bas en contrabas), Pieter van Bogaert (piano en toetsen), Dieter Vaganée (saxofoon en dwarsfluit), Antoine Colin (trompet), Arne Demets (elektrische gitaar), Babs Jobo (djembe), Onika Meugens-Henderson (zang)