Recensie UR ★★★1/2

Terug naar de bron wil performancecollectief Urland met Ur (uitgesproken als ‘oer’). In de voorstelling gaan Ludwig Bindervoet, Thomas Dudkiewicz, Marijn Alexander de Jong en Jimi Zoet op zoek naar de betekenis van theater. Hoe het allemaal ontstaan is en welke toekomst die nog kan hebben. Openen doet de voorstelling die over los van elkaar staande scènes beschikt met een monoloog, een speech waarin wij, ‘het hooggeëerd publiek’ verontschuldigingen krijgen. Omdat we te lang niet hooggeëerd waren, maar vooral ook niet zelden middelmatige producties op ons bord kregen die beschikten over veel te hoge PR-budgetten, en we gelokt werden met ‘op is op’, ‘nu echt de laatste kans’, ‘meet and greet’ en ‘schrijf je nu in op onze nieuwsbrief’-berichten terwijl we ook te vaak de geslachtsdelen van acterend Nederland te zien kregen. Uit een recent onderzoek blijkt 51% van de Nederlanders wel open te staan voor een avondje theater, maar slechts 17% doet het. Niet zelden is dat een hoogopgeleide vrouw. Anderen kampen met keuzestress, vinden theater te elitair, of zijn zoals millennials met hun ‘ja, maar’-feedback ronduit sceptisch.

Openen doet Ur met enkele rails die in elkaar gestoken worden om een zware kist naar voor op het toneel te rijden. Het voorwerp – waaruit licht schijnt als het deksel ervan gehaald is nadat er 4x4 vijzen met een boormachine losgeschroefd werden wat het cijfer ‘16’ waar wat mysterieus over gedaan wordt oplevert - zal centraal staan tijdens de ganse voorstelling als hét symbool van het mysterie, de verbeelding, de spanning ook. ‘In het begin was er niets’ stelt Urland erg theatraal, verwijzend naar godsdienst. Een begrip ‘niets’ is iets waar we ons moeilijk iets bij kunnen voorstellen, alleen al wanneer je er probeert aan te denken, schiet er vanalles je te binnen. Cynisch klinkt het in ‘Denk je dat je de wereld kan veranderen met je sojaborsten?’ Wanhopig gaat men verder op zoek naar waarom er theater gemaakt wordt. Is kunst een consumptieproduct? Verzacht theater het lijden? Gaan we ernaartoe om aan decadent escapisme te doen? Of streeft het een hoger doel na en biedt theater een antwoord op wat we kwijt zijn in onze samenleving? Is het een vorm van beleving en dus passief? Of een ervaring, waardoor het een actieve gebeurtenis wordt?

Daarna volgt een lang uitgesponnen microfooncheck waarbij de acteur in kwestie ook even verstikkingsgeluidjes zal laten horen. De mike check neemt ie op en zal ie opnieuw afspelen en dan omzetten in acteren. Vervolgens switcht Ur over naar het Engels waarbij de verteller met de microfoon haarfijn bespreekt wat er zich afspeelt op het toneel. Een van de acteurs fluistert iets in zijn oor, neemt een stoel, gaat vervolgens met gekruiste benen voor het publiek zitten waarop de volgende volgt maar de stoel herpositioneert. (Hij smijt ‘m weg). Maskers worden bovengehaald die ze met stift versieren. Een neutraal gezicht wordt een sippe uitdrukking in combinatie met handen die naar de lucht wijzen en iets onverschilligs toevoegen. Verder is er nog een kwade blik én is er het rituele masker, wat tot een choreografie leidt rond de kist. De ceremoniële rol van een masker zal via de Grieken een entertainende functie krijgen. Ur toont ook schaduwspel en de hofnar die verhaaltjes/nieuwtjes verspreidde. In deze voorstelling brengt een acteur in 5 minuten zo veel mogelijk scènes uit films in een narrenpak. Van koning Arthur, Titanic (de scène op de houten plank in het water), Harry Potter, en fragmenten uit songs als ‘Never gonna give you up’ van Rick Astley en Whitney Houstons ‘Greatest love of all’. Het neoliberalisme moet er vervolgens aan geloven waarbij een erg sterke eindscène volgt met een man in safari outfit die neerdaalt, de kist ziet, het script op het spreekgestoelte, de vier stoelen rechts, en het trapje. ‘A manual? Don’t touch this. Stick to analysis. What were they doing here?’ vraagt ie zich af waarop ie vervolgens de zwarte backdrop aanraakt en daarbij zegt ‘How soft! But why?’ Daarmee houdt Ur het einde ook open. Zal theater ooit stoppen en geen publiek meer vinden? Of moet het gewoon op een dag herontdekt worden? Heeft de kunstvorm nog een toekomst of vooral een verleden?

Ur is grappig en legt de focus op verbeelding en mysterie terwijl het naast het ontstaan van theater als kunstvorm ook de vinger aan de pols houdt wat de betekenis ervan anno 2018 is en later kan zijn. Urland is dan ook wat ons betreft terecht geselecteerd geworden met deze productie door het Nederlands Theaterfestival, hoewel vooral het begin en einde erg sterk zijn, en we in het midden soms wat inkakmomenten voelden.

< Bert Hertogs >