Recensie La Reine Lear ★★★

Met La Reine Lear is Tom Lanoyes theatertekst die hij als verjaardagscadeau schreef voor Frieda Pittoors eindelijk ook in ons land te horen. De Franstalige versie weliswaar, de vertaling is van de hand van Alain Van Crugten die naar ons gevoel erg dicht bij de originele tekst bleef. Atypisch voor het Frans theater en de taal wordt immers een typisch Nederlandstalige zeer directe taal gehanteerd. Anne Benoît, met heerlijk diepe en korrelige stem, mag de ene na de andere belediging afsteken ten opzichte van haar zonen. Zeker wanneer haar lievelingszoon Cornald (Iacopo Bruno) haar niet wil vleien waarom hij zijn moeder graag ziet in ruil voor een deel van haar schenking, het familiefortuin en onderdelen van de financiële instelling waar ze de plak tot dan zwaait, een instelling die net als zij op instorten staat. Een bank die in het oog van een storm, een financiële crisis zal terechtkomen. Sterk van Lanoye dus om King Lear een vrouw te laten zijn, de tekst van Shakespeare te vertalen naar de moderne tijd en een statement te maken dat ook vrouwen hun macht soms misbruiken. Het gedateerde sixties meubilair van de bank laat al meteen verraden dat die niet klaar is voor de nieuwe uitdagingen en dat de roem, de beste tijd van het bedrijf achter zich ligt. Elisabeth somt er maar enkele op: de hoge volatiliteit op de markten zoals ze die nog nooit eerder gekend heeft en een monster dat aan de horizon opduikt waarvan de grootte nog niet gekend is, zijn er maar enkele. Toch past ze voor een acquisitie.

Cornald doet niet mee aan het spelletje om ter meeste de moeder paaien. Gregory (een domme kerel die de zaken allemaal niet snapt, een zwakkeling is qua gezondheid ook), gespeeld door Yannick Renier en zijn vrouw Coralie, gespeeld door Claire Bodson, die hem verschillende kinderen schonk en net om zijn zwakte voor hem koos, mag de spits afbijten. Erg klassiek – Lanoye heeft duidelijk goed gekeken hoe speeches of presentaties op allerlei meetings gehouden worden – stelt Henry (Baptiste Sornin) vervolgens dat ie uiteraard in herhaling zou vallen, verwijzend naar wat zijn broer allemaal al gezegd heeft en voegt daarbij zijn eigen ding eraan toe. Hij is het die wel slim is, die wel de zaken onder de knie heeft, wel weet welke richting de bank uit moet gaan, en dat is onder andere die van herstructureren en de mannetjes van zijn moeder buiten zwieren wat haar niet zint.

Dankzij Kent (Philippe Jeusette) heeft Cornald echter zonder medeweten van Elisabeth al enkele verantwoordelijkheden gekregen. Hij stort zich op het avontuur van microkredieten voor startende ondernemingen in ontwikkelingslanden. Dat idee wordt op hoongelach onthaald door zijn broers. Een fiasco wordt het. Hij zit er zo in verwikkeld dat ie Kents advies ‘sluit de boetiek en beperk de verliezen.’ naast zich neerlegt. Philippe Jeusette zet Kent neer maar verzuipt in overacting wanneer de ogen van zijn personage worden uitgestoken. Dat gebeurt overigens wanneer hij met de rug naar het publiek staat. Stellen dat de regie van Christophe Sermet wel erg licht uitvalt en de sterke tekst meermaals onderuithaalt, is dus een understatement. Ook Yannick Renier gaat er als Greg trouwens even over.

Erg interessant zijn de twee vrouwenrollen in La reine Lear. Die van Raphaëlle Corbisier als Alma die niet aanvaard wordt door de familie en steeds te horen krijgt dat ze nog kinderloos is terwijl Coralie kennelijk zit te kweken dat het niet normaal meer is. Later krijgen we te horen dat het nooit het goede moment was om aan kinderen te beginnen voor Alma: de carrière van manlief, de business ging voor. Zij is het dan ook die erg scherp en kritisch terug zal zijn wanneer er klappen vallen voor de ganse Lear-familie door de crisis. ‘Jullie moeten allemaal voor de rechtbank gebracht worden. Zonder medelijden.’ klinkt het terwijl ze niet veel later enkel door elektrische gitaar op tape begeleid ‘Don‘t be told what you want. Don‘t be told what you need. There‘s no future. No future. No future for you.’ zingt. Muziekkenners weten ongetwijfeld dat het om ‘God save the Queen’ van The Sex Pistols gaat.

De tweede vrouwenrol die zeer indrukwekkend is (al valt de motor halfweg naar ons gevoel wat stil), is meteen de hoofdrol, die van Koningin Lear. Dat personage heeft iets dubbels. Enerzijds smijt ze aan een verschroeiend tempo met verwijten en vloekt ze, waarbij deze voorstelling suggereert dat ze dementerend wordt en door de pillen soms hallucineert. Aan de andere kant wil Elisabeth niet in de steek gelaten worden en doet ze alsof ze niet meer weet dat ze enkele ogenblikken daarvoor nog een furie was, maar plots poeslief is geworden. Uiteindelijk moet ze genegenheid en seks van een vreemde krijgen (Bogdan Zamfir in de rol van Oleg) ook al kan dat de lijnen tussen hen vertroebelen. Hij mag Betty zeggen. In haar ogen heeft ze nog slechts twee zonen, Cornald hoort daar niet meer bij. Uiteindelijk ondertekent ze een overeenkomst over de naamswijziging van de bank en de verandering die dat inluidt (visueel ook te zien door het gele kleurgebruik in het doek en de valmat). Cornald speelt het hard en wil zijn deel. In een dispuut met Henry valt ie en komt zo om het leven. Het is een ongeval, maar tevens het trieste dieptepunt in een familiaal conflict.

Hoewel de tekst ons wel beviel, die in het Frans lekker rauw klinkt en we de aanpassing naar een vrouwelijke hoofdrol wel konden smaken, en dat zelfs een toegevoegde waarde oplevert (net als in de musical Company die we deze week op de West End zagen), vinden we de regie te 1 op 1. Veelbelovend start die met live videoprojecties wanneer Elisabeth speecht. We zien haar maar liefst 5 keer geprojecteerd en dat vanuit verschillende standpunten, wat posegedrag is en zuiver machtsvertoon. De boog die Benoît dan ook mag maken, is indrukwekkend. Elisabeth zal op het einde nog slechts een schim zijn van de vrouw die ze in het begin was en de macht die ze had. Haar zonen geven nog nauwelijks om haar. De enige die echt om haar geeft, blijkt diegene te zijn geweest die zich weigerde te meten aan zijn andere broers. Andere regiekeuzes waar we echt wel een been there, seen that, done that-gevoel aan overhielden was het draaiende decor (met een metalen voetsteun, zetels, en een hellend vlak), dat in de storm sneller ronddraait, een storm die ook getoond wordt door windmachines fel tekeer te laten gaan. Dat vinden we allemaal te 1 op 1. Hoe boeiend en anders het uitgangspunt en de tekst van Lanoye ook was, finaal stelt La Reine Lear toch wel wat teleur omdat de productie verstrikt geraakt in het conventionele en dan ook weinig verrast.

< Bert Hertogs >