Recensie Grimm ★★★1/2

Een collectie van oude Duitstalige liedjes en verhalen die met zorg gebundeld werden en opgelapt  gemengd met nieuwe verhalen die geïnspireerd zijn op dat van de acteurs brengt Grimm. Un conte allemand van Staatstheater Mainz in Théâtre National in Brussel. Een Duitstalige voorstelling die links en rechts weliswaar ook wat Engels en Frans laat horen, en soms een mengeling van beide zoals in de uitdrukking ‘avec sound’. Rode draad is het leven en werk van de gebroeders Grimm, hun broers en enige zus Lotte. Wie ze zijn doet deze productie uit de doeken alsook schetst ze hun levensloop tegen de achtergrond van de historische gebeurtenissen zoals de Franse revolutie, Napoleon en de conservatieve koning Ernst August I van het koninkrijk Hannover in 1833. Jan-Christoph Gockel, David Schliesing en Michael Pietsch verweven daarbij handig fictie met realiteit wat uiteindelijk tot hilarische scènes leidt wanneer het gezelschap het niet zo nauw neemt met de originele sprookjes.

Al bij het betreden van de zaal wordt het publiek meteen meegezogen in de wereld van de Grimms. Zo vragen een paar acteurs of enkele toeschouwers niet willen voorlezen uit een Duitstalig kinderboek van Grimm voor hen. Lotte zien we dan weer de ganse tijd op haar duim zuigen of op bed springen terwijl twee broers in geen tijd ruzie met elkaar krijgen. De acteur die de rol speelt van Ludwig Grimm tekent dan weer een levensgrote marionet (die in het tweede deel ook echt verschijnt). Een spelletje ‘raad het sprookje’ is al meteen een van de eerste grappige scènes van de voorstelling. 7 keer mekkert een acteur terwijl niemand het verhaaltje lijkt te herkennen, of althans goed doet alsof. Wanneer hem gevraagd wordt om het trager te doen, mekkert hij ook effectief wat trager. Uiteindelijk moet ie zelf het antwoord geven: ‘De wolf en de zeven geitjes’. Een ander verbaast zich dan weer dat het publiek ‘The steamed up glass’ en ‘Het dappere snijdertje’ niet kent.

Jacob gaat naar Marburg studeren aan de universiteit. Rechten, maar met volle goesting is dat niet. Zijn broer Wilhelm volgt hem pas later omdat ie zes maanden niet naar school kon. Zo lang duurde het eer de diagnose van zijn ziekte gesteld was: astma. In 1796 was hun vader overleden, en sindsdien staat zijn stoel leeg in de woonkamer. Een stoel waar niemand in mag. Zowel de dood (en bij uitbreiding gruwel, de oorspronkelijke doel van sprookjes was immers kinderen leren omgaan met hun angsten) als seks is aanwezig in Grimm. Enkele voorbeelden van dat laatste? Moeder Dorothea Zimmer (rol van Monika Dortschy) zal aan een van de marionetten die in bed kruipt zeggen dat ie zijn handjes boven de sprei moet leggen, Ulrike Beerbaum zal haar naakte popje op haar leggen en die op de mond kussen, en een broertje van Lotte Grimm zal dan weer de mond van zijn marionet tegen zijn penis krijgen waarop die het over ‘lengte’ heeft.

Heerlijk is de kritiek die een jongen heeft op het duo wanneer die stelt dat elk sprookje een happy end moest hebben volgens hen. Dat kan je toch bezwaarlijk stellen vanuit het standpunt van de wolf bij Roodkapje die een pijnlijke dood sterft door de stenen in zijn maag of de heks (hier ietwat eufemistisch beschreven als ‘een Duitse oudere vrouw met een kromme neus’) die in een oven belandt bij Hans en Grietje. Grappig is ook het moment wanneer ze de gebroeders Grimm (Jacob en Wilhelm) hun moeder vertellen wat ze willen doen, namelijk verhaaltjes verzamelen en opschrijven net zoals ze in de bib altijd al boeken overschreven omdat ze die zelf niet konden aanschaffen. ‘We schrijven sprookjes op die al bestaan. Dat is ons businessplan.’ klinkt het waarbij de acteurs de draak steken met het onderwerp van hun eigen voorstelling.

Lachen met het onderwerp sprookjes en de gebroeders Grimm doet deze voorstelling overigens nog wel vaker onder andere met een gevat: ‘Jullie ruïneerden de reputatie van alle stiefmoeders in deze zaal.’ Een Duitse versie van ‘Slaap kindje slaap’ volgt niet veel later live begeleid door de buffetpiano en het publiek mag het ‘lalala’-gewijs meezingen. De Duitsers doen alsof ze verbaasd zijn dat het publiek er zo snel mee weg is. Héérlijk.

Rode draad doorheen de voorstelling is het verhaal van Roodkapje dat in het eerste deel ook een alternatieve/oudere versie krijgt waarbij Roodkapje die honger heeft het vlees eet van de grootmoeder dat de wolf op tafel heeft klaargezet, waarbij ze klaagt dat het wel oud vlees is. Vervolgens blijkt ze dorst te hebben en drinkt ze het bloed van de grootmoeder. Wanneer daarna de gekende versie volgt, vraagt moeder Grimm zich plots af waarom er een jager aan te pas moet komen. Ook dat is leuk gevonden: de typische ‘waarom’-vraag die doorgaans kinderen stellen en je het knap lastig kan maken als ouder wordt nu door de ouder gesteld.

In het tweede deel (dat drie kwartier duurt), na het eerste dat op bijna twee uur afklokt, wordt dan weer de conservatieve koning Ernst August I gekoppeld aan de 7 proffen van de universiteit van Göttingen die in opstand kwamen tegen de vrijzinnige grondwet die in 1837 in het koninkrijk Hannover werd opgeheven, een grondwet die nog maar 4 jaar bestond. In de versie van deze voorstelling vindt ie, verkleed als boze wolf, de 7 proffen – de Göttinger Sieben - in het huisje en eet hij ze allemaal op. Het verhaal zal vanaf dan opvallende gelijkenissen kennen met dat van Roodkapje. In de realiteit, wat we na de scène te lezen krijgen op de geprojecteerde tekst, eindigde deze daad niet in het voordeel van de opstandelingen. Ze werden alle 7 ontslagen en 3 ervan ook uit het koninkrijk verbannen. Een ander verhaal dat enkele keren terugkomt is dat van de Dood die overwonnen wordt en stelt dat ie de volgende keer een boodschap zal nalaten voor hij zal toeslaan.

Staatstheater Mainz combineert verteltheater, (live) video, spel, gezichtsbedrog (zo zien we het gezelschap verticaal, staan of liggen in een poppenhuisje terwijl het geheel aanvoelt alsof dat horizontaal gebeurt) en poppenspel wat voor een aangename mix en afwisseling zorgt. Ook spelen de acteurs met tijd. Zo meldt de acteur die met de marionet Roodkapje (een mini versie van actrice Ulrike Beerbaum) rondhuppelt dat ze een half uur zo rondliep in het bos en lijkt het erop dat die scène ook zo lang gaat duren – wat gelukkig niet het geval is. Ook Repelsteeltje komt een paar keer langs. Het tweede deel start met een geweldige actuele versie. Daar klaagt een moderne prinses (Ulrike Beerbaum) dat ze al 100 jaar aan het wachten is om bevrijd en gekust te worden, keurt ze een vrijwilliger af die haar wil kussen wegens ‘niet nobel genoeg’, rookt ze erop los, drinkt ze een energiedrankje en heeft ze alvast rozen rond haar hals zodat de prins daar niet mee moet afkomen.

Naast het sprookje ‘7 in een klap’, passeert ook dat van de visser en zijn vrouw in deze voorstelling. Een verhaal dat over hebzucht gaat. De vrouw van de visser wil eerst een hut als woning, dan een huis, en kasteel, koning worden, vervolgens paus en uiteindelijk God om uiteindelijk helemaal opnieuw bij af te geraken wanneer de heilbotten er geen heil verder in zien om aan de wensen te blijven voldoen. Naast een lineair verhaal, trekt Grimm ook de kaart van de state of mind-vertelling wanneer we de boze stiefmoeder uit Sneeuwwitje en de 7 Dwergen zien die haar pop als spiegelbeeld ziet en overhoop met zichzelf en haar zelfbeeld geraakt. ‘Oh damn it!’ slaakt Monika Dortschy dan ook uit als haar personage wanneer ze voor het eerst de pop als spiegelbeeld ziet, waarna ze na de zoveelste poging om van de spiegel te horen dat ze de mooiste van het land is, haar rode lippenstift uitsmeert over haar ganse gezicht en volledig door het lint gaat, een appel eet en vaststelt: ‘de appels van nu zijn niet meer wat ze waren.’

Zo breed als de voorstelling gaat qua genres, zo breed gaat die ook op muzikaal vlak. Zowel klassieke muziek, hiphop als Peter Gabriels ‘My body is a cage’ horen we onder andere passeren.  Om kort te gaan: Grimm. Un conte allemand is best een genietbare voorstelling.

< Bert Hertogs >

Credits:

Met
Henner Momann, Michael Pietsch, Daniel Friedl, Lorenz Klee, Julian von Hansemann, Ulrike Beerbaum, Monika Dortschy

Regie
Jan-Christoph Gockel

Scenograaf
Julia Kurzweg

Kostuums
Sophie du Vinage

Maker van marionetten en marionettenspeler
Michael Pietsch

Licht 
Peter Meier

Dramaturgie
David Schliesing

Productie
Staatstheater Mainz