Recensie België ondertiteld ★★★1/2

Voor België ondertiteld interviewden theatermaaksters Greet Jacobs en Julie Delrue verschillende Belgen. Uit dat materiaal maakten ze deze jeugdvoorstelling die rond identiteit gaat, en dan voornamelijk die van de Belg, of is dat geen identiteit maar louter een concept? De productie start sterk, kent ook een heerlijk absurd/surrealistisch einde maar in het midden verzwakt ze soms. Met vijf staan ze op het podium. Het decor bestaat uit een reeks jaloezieën. Beeld van een Belg die graag cocoont, zich graag terugtrekt in het eigen huis, maar wel stiekem de buren in het oog wil houden tot zelfs stiekeme gevoelens koestert voor de buurman. Maar het toont vooral ook aan dat we eerder een collectie individuen zijn die naast elkaar leven dan wel met elkaar. ‘Tous ensemble!’, de marketingslogan van de Rode Duivels, kaatst hier – terecht - op een kille, koude muur vol onbegrip. Omdat die totaal niet de lading van Belgen dekt.

Een acteur met een Belgisch lintje aan verwelkomt de gasten alvast wanneer we de kleine zaal van hetPaleis betreden. Leuk detail: bij het wandelen naar de zaal, kan je al eens een lid van het ensemble van het overweldigende The Best of Musicals dat nu in de Stadsschouwburg te zien is – in kostuum uiteraard – tegen het lijf lopen voor aanvang van de voorstelling. Verschillende typetjes passeren in België ondertiteld op een plank met wieltjes die van rechts naar links beweegt en waardoor die personages maar beperkte spreektijd krijgen (erg herkenbaar voor politiek en media overigens). Leuk is dan ook de West-Vlaamse spraakwaterval die Greet neerzet die niet genoeg tijd heeft en dan ook nog maar eens een tweede toertje doet in tegengestelde richting. Aan kritiek geen gebrek overigens wanneer er niemand opdaagt om de plaatselijke vrijwilliger te spelen: ‘Die kon niet komen’ klinkt het. Ook de klimaatspijbelaars moeten er – terecht – aan geloven. Zo wordt er een aangekondigd met ‘een puber met strafstudie’ die een bordje ‘Fuck me not the climate’ omhoog houdt. Een West-Vlaamse stelt dat Oostende het Brussel van de kust is en wanneer ‘de gelukkigste Belg’ aangekondigd wordt, gebeurt dat alsof men het publiek warm wil maken voor een geweldige kermisattractie. Het blijkt een knap staaltje van ironie van de bovenste plank op te leveren wanneer we de gezichtsuitdrukking van die ‘gelukkigste Belg’ mogen aanschouwen. Kortom: die openingsscène is wervelend, houdt er een gigantisch tempo op na en is heerlijk zelfkritisch.

Die snelheid en scherpte lost België ondertiteld na verloop van tijd echter. Vooral dan na die scène die aantoont hoe absurd bureaucratisch ons land is wanneer een man een stempel van de gemeente moet krijgen op een document dat niet gekend is bij de gemeente waaruit moet blijken dat hij met zijn vrouw en kinderen samenwonen. Gesteld wordt dat indien je op hetzelfde adres woont, dat nog niet betekent dat je ook effectief samenwoont. De politicus in kwestie luistert, maar helpt voor geen meter. ‘Er werken 1.800 ambtenaren in Brussel. Je mag niet verwachten dat ze allemaal intelligent zijn.’ klinkt het waarna de politicus vraagt om niet te vergeten voor hem te stemmen in mei…  

De voorstelling wisselt het verhaal van 5 personages dan af met video. Een van de personages is Bernadette die 20 jaar een stiekeme (en verboden) relatie had met een priester die onder haar woonde. Hij mocht Detje tegen haar zeggen. Verder is er de West-Vlaming (heerlijk neergezet door Greet) die op zoek is naar een cassette. Het personage geeft mee dat zij altijd mee ging vissen op zee ook al had ze bijna constant last van zeeziekte. ‘Je mag de zee niet uitdagen’ weet ze terwijl zij niet veel later de audiocassette toch vindt en Westlifes ‘Soledad’ laat horen dat naast ‘Don’t leave me’ een speciale betekenis heeft. Een van de songs werd gebruikt op de begrafenis van de moeder van het personage. De sérieux in combinatie met het muziekfragment dat zo extreem melig is, geeft een onbehaaglijk gevoel. Dit is zo fout dat de grens – vooral ook door de gebruikte stiltes – met iemand in zijn hemd zetten flinterdun is.

‘When I need you’ van Leo Sayer vormt dan weer de soundtrack voor de Belg die braaf thuis piano leert spelen, erop probeert te dansen, of beter nog: een poging onderneemt om het – zelden erg toonvast – te zingen. Piano is al jaren (samen met gitaar) met stip het populairste muziekinstrument in onze muziekscholen overigens. Verder is er nog de Duitstalige met een burn-out, en de man die probeert om aan de kassa van de supermarkt niet te moeten betalen wanneer ie doet alsof ie Eden Hazard is, waarbij niet veel later ook in het Frans even taalhumor bovengehaald wordt in een uitdrukking waar niet toevallig ‘le hasard’ te horen is.

En tienermeisje dat Greet dan weer neerzet die zit te videochatten achter haar laptop en het o.a. over ‘sociaal zijn’ heeft, vinden we dan weer ijzersterk. De hypocrisie die zich kennelijk al vroeg meester heeft gemaakt bij jongeren wordt hier vlijmscherp getoond. Haar stelling: ‘Als je een eigen mening hebt, hou je bakkes en doe je eigen ding.’ vat meteen de steeds vaker overheersende mentaliteit (toch zeker die van de stedeling) samen. Iets wat we ook te zien krijgen in een video waarbij een witte duif zit te eten aan een pistolet, een grijs konijn erbij wil komen maar al snel weggejaagd wordt door de duif, waarna een kip komt die vervolgens de duif wegjaagt en zich stort – niet op de pistolet - maar op de zaadjes ernaast. Die video vormt een prachtig beeld hoe wij tegenwoordig ‘samen’-leven.

Maar hét personage dat ons nog het meest van al wist te bekoren was de Maleisische vrouw met sappig Maleisisch/West-Vlaams accent dat Julie neerzette. Een vrouw met hoger diploma die bij haar eerste man in ons land niet meer dan huisvrouw mocht spelen.  Haar man moest op den duur niet meer weten van haar eten. Ze wist na verloop van tijd dat ze kinderen wou, maar niet van hem. Of hoe ze zich heeft geëmancipeerd.

Het einde van België ondertiteld is heerlijk surrealistisch en absurd. De boventitels worden een personage op zich dat een eigen mening heeft en die ook verkondigt. Zo heeft die het wat gehad met onder andere het naar de mond praten van anderen en als ze mocht kiezen was ze Beyoncé en haar favoriet gerecht spaghetti bolognese. Het levert een heerlijke repliek op van een van de acteurs: ‘Wie gaat er nu de ondertitels ondertitelen?’

< Bert Hertogs >

Credits:

concept en regie: Greet Jacobs, Julie Delrue
spel: Arber Aliaj, Julie Delrue, Greet Jacobs, Atta Nasser, Rachid Laachir, Jean-Baptiste Szézot
coaching: Peter Monsaert
lichtontwerp: Geert van Oorlé
kostuum: Valerie Leroy
in coproductie met: Perpodium
met de steun van: de tax shelter van de Belgische Federale Overheid