Recensie Vallende Man ★★★

Wie de marathonvoorstelling, de trilogie Joueurs, Mao II en Les Noms van de Franse regisseur Julien Gosselin zag naar de romans van Don DeLillo weet wat ie kan verwachten met Vallende Man van dezelfde auteur. Samen met het eerste drieluik vormt deze voorstelling een tweeluik. Ook in deze gastregie voor Internationaal Theater Amsterdam trekt de Franse dertiger eerder de cinematografische dan de scenografische kaart en projecteert ie behoorlijke lappen tekst uit het boek. Daarbij trekt hij niet zelden een vierde wand op, en eigenlijk laat ie het publiek de ganse voorstelling naar live video kijken in zwart wit. Dat creëert afstand, waardoor je alle moeite van de wereld hebt om emotioneel verbonden te geraken met de verschillende personages. Ook de geprojecteerde tekstfragmenten geven een zakelijke indruk, hoe knap ze ook zijn. Toegegeven, dat eerste luik van het tweeluik, de trilogie, is ook qua film en montage een heel stuk sterker en matuurder dan Vallende Man waar je weliswaar de signatuur van de Fransman terug in herkent, maar aan de andere kant wordt ie daardoor ook tamelijk voorspelbaar. Ook hier start de voorstelling met een ordelijk scènebeeld, halfweg regeert de wanorde, waarna de leegte volgt. Net als bij de aanslag op de Stock Exchange in ‘Joueurs’ gebruikt ie rookmachines. Deze keer om de rook en de as die neerdwarrelt te ensceneren van de Twin Towers na de aanslag op 11 september 2001 waar het hoofdpersonage Keith Neudecker (Eelco Smits) levend doorheen moet zien te geraken.

In Vallende Man, dat net als de roman uit drie delen bestaat: ‘Bill Lawton’, ‘Ernst Hechinger’ en ‘David Janiak’ volgen we dan ook die 39-jarige jurist die lichtgewond uit de Twin Towers weet te geraken. Hij kan niet naar zijn appartement omdat het in de zone ligt, te dicht bij de ingestorte torens en vindt dan ook onderdak bij zijn ex Lianne (Maria Kraakman) die de glasscherven in zijn gezicht met een pincet verwijdert. Keith heeft een aktentas uit de torens meegenomen die niet van hem is. Het blijkt die van Florence te zijn (een over de ganse lijn uitmuntende Stacyian Jackson die samen met Smits met stip voor de indrukwekkendste scènes zorgt). Hij zoekt haar op. Zij durft niet buitenkomen na de aanslagen. Vandaar dat ie als een godsgeschenk is voor haar. De sensualiteit spat van het podiumbrede scherm wanneer we Jacksons lippen dicht bij die van Smits zien. De lust, goesting, passie, erotische aantrekkingskracht tussen beiden wordt erg treffend in beeld gebracht op de video. Hij heeft gesnuffeld in haar aktentas en weet zo erg veel van haar. Ze zullen de lakens met elkaar delen. Wanneer die relatie over is, stort ie zich op het gokken, poker spelen in Las Vegas. Lianne concentreert zich van haar kant dan weer op een groep Alzheimerpatiënten die onder andere verhaaltjes moeten schrijven over de vliegtuigen of over God.

En dan is er nog het terrorisme dat verklaard moet worden. Volgens Keiths zoontje Justin staan de twee torens er nog en moet zijn vader dus uitleggen wat er gebeurd is. Hij spreekt ook over Bill Lawton in plaats van Osama Bin Laden. Martin (Hans Kesting die net als Chris Nietvelt in de rol van Nina een relatief kleine en fragmentarische rol kreeg), die in werkelijkheid zelf een terrorist was in Duitsland en wiens echte naam Ernst Hechinger is, kijkt nergens nog naar op. Maar het is vooral Lianne die erg angstig reageert op de aanslagen terwijl haar ex ze wel overleefd heeft. Ze wordt hypersensitief en zal de Arabische muziek van haar onderbuur te luid vinden terwijl de vrouw zich niet anders gedraagt dan anders. Kortom: Liannes gedrag is wel helemaal veranderd, de vrouw reageert overdreven gevoelig en vindt de muziek, de cultuuruiting van haar onderbuur van andere origine plots bedreigend.  Kraakman mag verder ook in het tweede deel na de pauze wild om zich heen slaan tijdens een woede-uitbarsting van haar personage. Martin probeert van zijn kant dan weer verklaringen te vinden en de feiten in een groter kader te plaatsen. Op die manier toont de roman én de voorstelling aan hoe verschillend mensen reageren op een trauma en de post-traumatische stress die daarmee gepaard kan gaan.  Majd Mardo zien we als Hammad de aanslag op de WTC torens voorbereiden via een flight simulator.

De eclectische soundtrack die van de hand is van Guillaume Bachelé en Maxence Vandevelde combineert onder andere instrumentale muziek op elektrische gitaar, pulserende elektronica ritmes, percussieve stukken, een Duitstalig dancenummer, en de klassiekers ‘Mas Que Nada’ van Sérgio Mendes en ‘Der Junge mit der Mundharmonika’ van Bernd Clüver uit 1973.

Er valt zeker iets te zeggen voor Gosselins aanpak om trouw te blijven aan het aantal hoofdstukken uit het boek van Don DeLillo. Aan de andere kant is het op zijn zachtst gezegd vreemd dat het eerste stuk dat de twee hoofdstukken uit het boek beslaat twee uur duurt en dus erg veel aandacht vergt van het publiek (net voor de pauze zien we veel toeschouwers mentaal afhaken omdat twee uur geconcentreerd blijven nu eenmaal wat van een mens vraagt). Daarna volgt een ombouw van een half uur om vervolgens in slechts drie kwartier de rest van het verhaal te vertellen dat ie, zoals we gewend zijn van Gosselin, niet lineair brengt (wat ook een bijkomende drempel vormt voor sommige toeschouwers). De spanningsboog van deze productie zit echter niet lekker. Eerlijk? Eigenlijk zijn de hoofdpersonages Florence, Lianne, Hammad en Keith. Alle andere personages hebben niet of nauwelijks een meerwaarde. Kortom: er had gerust geschrapt kunnen worden zodat de psyche van dat viertal beter tot zijn recht zou komen. Nu voelen sommige personages erg vlak en fragmentarisch aan, en ook de hoofdpersonages mochten gerust wat meer body meegekregen hebben op psychologisch vlak.

Het publiek dat aanwezig was op de wereldpremière van Vallende Man in de Stadsschouwburg in Amsterdam reageerde erg dubbel met een matig applaus terwijl het wel een staande ovatie gaf. Wij onthielden ons van een staande ovatie. Daarvoor brengt deze voorstelling naar ons gevoel te veel van hetzelfde dat we al eerder en beter te zien kregen van Julien Gosselin.

< Bert Hertogs >