Recensie Us ★★★

Us, de tweede horrorprent van Jordan Peele na diens alom geprezen ‘Get out’ doet het goed qua ticketverkoop. In de VS bracht de film in zijn openingsweekend 70 miljoen dollar op. In ons land trokken 30% meer toeschouwers naar de film tijdens het eerste weekend dat die in de zalen te zien was in vergelijking met ‘Get out’. In Us combineert de filmmaker gratuit geweld, een bloedbad, met een extra laag waarbij hij de kijker aan het denken zet. Wie Us zegt, zegt eigenlijk ook Them of ziet daar United States in. En in dat verschil, blank en zwart, onderdrukkers en onderdrukten, goed en kwaad, ligt de basis van deze prent die dus kritiek uit op de Amerikaanse samenleving. Goed en kwaad die overigens hand in hand met elkaar gaan. Muziekliefhebbers checken best nog eens ‘I got 5 on it’ van Luniz, Bijbelliefhebbers Jeremia hoofdstuk 11 vers 11 en de sociaal geëngageerden onder ons Hands across America uit 1986 - een benefiet waarbij een menselijke ketting gevormd werd door de VS, de opbrengst ging naar lokale liefdadigheidsinstellingen voor armen in de VS die zich inzetten voor daklozen en zij die honger hebben – voor ze Us bekijken.

Het is 1986 wanneer Adelaide Thomas (Madison Curry) met haar ouders naar de kust trekt. Wanneer haar moeder naar het toilet moet, blijft ze maar even bij haar pa die een spelletje speelt. Ze wordt aangetrokken door de zee en de bliksem en zal uiteindelijk in Merlijns toverbos komen, een soort spiegelpaleis waarbij je ‘jezelf kan tegenkomen’. Daar ontmoet ze haar dubbelganger Red (dubbelrol voor Madison Curry), een schaduw. Getraumatiseerd van die 15 minuten dat ze alleen was, stellen haar ouders vast dat Adelaide niet meer hetzelfde meisje als vroeger was hoewel ze nog altijd dat Thriller t shirt van Michael Jackson draagt. Fan van Hands across America was het meisje overigens ook.

Daarna volgt een tijdsprong naar het heden waarbij we zo nu en dan een flashback zien naar wat er gebeurde in die attractie. Maar, en dat is meteen ook qua storytelling een kapitale fout op vlak van continuïteit, we zien die flashbacks steeds vanuit het standpunt van Adelaide, niet van Red. In Peeles film heeft elke mens namelijk een dubbelganger in ondergrondse tunnels - er zijn er vele in de VS, net als bruggen en wegen die wel aangelegd zijn maar eigenlijk geen nut hebben – die alles in spiegelbeeld meemaken. Wanneer een mens eet, eet de dubbelganger een rauw konijn, wanneer die in een attractie als een rups zit, lopen de dubbelgangers rondjes in een kamer, … Hun bestaan is kortom grauwer, letterlijk ook scherper en bloediger en waar ze verblijven heeft het meer weg van een verboden psychiatrische kliniek/opvangcentrum. Op dat vlak zijn er dus parallellen met ‘Get out’ te trekken.

Op een avond rebelleren de dubbelgangers, en richten ze een slachtpartij aan op de begane grond. Elke dubbelganger rekent er af met zijn of haar ‘origineel’ die een veel beter leven leidt dan zij. Maar ook tussen mensen toont Peele het verschil tussen zwarten en blanken. Adelaide (Lupita Nyong’o) is ondertussen gehuwd met Gabe (Winston Duke) en heeft een zoontje Jason (Evan Alex) en dochter Zora (Shahadi Wright Joseph).  Aangekomen in hun buitenverblijf, kan Gabe al meteen een boot op de kop tikken. Doel is indruk maken op zijn blanke vrienden Josh (Tim Heidecker) en Kitty Tyler (Elisabeth Moss). Maar de motor begeeft het zo nu en dan en lijkt zo wel een eigen leven te leiden. Hij wil per se naar het strand met de kinderen, naar de plek waar Adelaide haar traumatische ervaring meemaakte waar hij niets van weet. Uiteindelijk stemt ze na veel vijven en zessen in (wat achteraf gezien als je de laatste plot twist ziet op zijn zachtst gezegd aanvoelt als een contradictorische scène) op voorwaarde dat ze voor het donker naar huis gaan. Hun blanke vrienden op het strand zitten er duidelijk veel warmer in dan zij (wat ook later te zien is in de van de pot gerukte weelde van hun huis vol hi tech en domotica. Ophelia heeft slechts 1 zin nodig ‘licht aansteken’ of een nummer dat gespeeld moet, en ze voert het uit). Maar zij en hun twee dochters zullen snel en abrupt afgemaakt worden door hun dubbelgangers. Adelaide en haar gezin die op de vlucht zijn voor hun dubbelgangers die ze hebben weten afslaan in hun huisje, moeten zo ineens ook de confrontatie aangaan met de dubbelgangers van dat blank gezin.

Us kaart de hypocrisie van de Amerikaanse samenleving aan, het grote verschil tussen rijk en arm dat er nog steeds is, en het verschil tussen blank en zwart. Hand across America wordt hierbij als beeld gebruikt voor een kapitalistische consumptiesamenleving die denkt dat ze zich er met zo’n benefiets makkelijk van af kan maken terwijl meer dan 30 jaar later nog steeds dezelfde thema’s zoals armoede, de kloof tussen blank en zwart, man en vrouw, actueel zijn. Us klaagt immers ook het patriarchaat aan (te zien in de scène wanneer Gabe in ‘de magische kamer’, een misplaatst synoniem voor de slaapkamer zich in zijn short in het midden van het niet al te brede bed legt, wachtend op zijn vrouw om de liefde te bedrijven).

Us is dus intelligent (al klopt er iets niet met het scenario volgens ons), heerlijk maatschappijkritisch maar – en dat is toch wel een bummer voor een horrorfilm – zelden écht griezelig. Sommige scènes zijn zo erover – de schaar, symbool voor banden verbreken, papieren mannetjes die als een ketting met elkaar verbonden zijn, is hét wapen - en je ziet het bloed spatten op de witte maagdelijke muur, dat het soms lachwekkend wordt zoals in die scène waarin we Zora (Shahadi Wright Joseph) haar dubbelganger Umbrae (Shahadi Wright Joseph) die de ganse tijd lacht, te lijf zien gaan met een golfstick terwijl haar broer Jason zich wapent met een kostbaar groot mineraal. Op zo’n moment neemt een spontane ‘Alright! Go girl!’ het van ons over.

< Bert Hertogs >