Recensie Raya ★★★1/2

Raya, in een regie van Stef De Paepe naar een tekst van Rimah Jabr, is visueel een zeer mooie mysterieuze avontuurlijke fantasy theatervoorstelling met poppen geworden. Maar de productie, die ook politieke kritiek levert, verliest focus door te veel te willen vertellen op korte tijd en te veel vormelijke ideeën te willen steken in het verhaal. Daardoor is het op den duur best lastig als toeschouwer om gefocust te blijven.

In Raya gaat Raya (Femke Stallaert) samen met haar beste vriendin Nana (Greet Jacobs) op zoek naar haar ouders. Raya wordt bijna 11 – wat met ‘Lang zal ze leven in de glo-Raya’ al meteen een fijne taalknipoog oplevert - en begint zich dan ook danig wat vragen te stellen. Vragen die ze kennelijk niet mag stellen aan mammie, de vrouw die haar de ganse tijd heeft opgevoed en aan de bakker. Enkel ja/nee-vragen staan ze toe en moeilijke vragen zoals ‘Waar zijn mijn ouders?’, ‘Waarom zijn kranten verboden?’ en ‘Waarom leren we de oude taal niet op school?’ worden ontweken.

Wat blijkt? Raya’s ouders zijn 10 jaar geleden de trein opgezet, samen met alle andere groenharigen na een banaal incident, de oude taal en de krant zijn sindsdien ook verboden. Daarna is het treinstation nooit meer gebruikt en de sporen verdwenen. Raya zelf is de enige met groen haar die nog in het dorp woont. Daardoor moet ze van haar mammie steeds een muts opzetten en dus eigenlijk verstoppen wie ze eigenlijk is. Het meisje eet kennelijk ook geen vlees, waar de voorstelling ook naar knipoogt: ‘Ik heb je favoriete maaltijd klaargemaakt: vegetarische tong met madeirasaus.’ zegt mammie. Verder ontdekken de twee via het getekende personage Handala wat een karikatuur is, wat overigens een leuke gescripte misser oplevert voor Nana die de humoristische tekening verwart met het veel lekkerdere carré confituur.

Raya boort verschillende onderwerpen aan zoals je regels krijgen wat in deze voorstelling ook gekoppeld wordt aan stemmingswisselingen: ‘Jij wordt er ook niet gezelliger op met de jaren hé, meisje!’ stelt mammie waarop Raya haar zegt dat ze net haar regels gekregen heeft. Kijk, als je een mannelijke auteur of regisseur bent, kan je je aan dergelijke stellingen niet meer wagen of ze worden meteen als vrouwonvriendelijk of seksistische beschouwd. Blijkbaar komt een vrouw als Rimah Jabr er wel mee weg.

Daarmee maakt de productie ook ineens de boog van Raya die kind is (‘Het is groot, bruin en het stinkt.’) naar haar weerstand om groot te worden. Verder hebben Raya en Nana op een bepaald moment ruzie omdat die laatste een oordeel velt over wat er in de krant stond, een bericht over de groenharigen die gedwongen de trein opgezet werden om het dorp te verlaten. ‘Je kan niet oordelen als je het zelf niet hebt meegemaakt’ luidt het. De voorstelling gaat dus ook over de politieke situatie in Rimah Jabrs thuisland Palestina, over identiteit die weggegomd wordt, of je verliest telkens je thuis komt. Dat overkomt Handala ook, maar die heeft het geluk dat er verschillende kopieën van hem bestaan. Verder uit Raya ook kritiek op het openbaar vervoer. Zo zegt Koen Janssen als treinconducteur op een bepaald moment: ‘We hebben een vertraging van 10 jaar en 18 minuten omdat we een trein uit het verleden moeten laten voorgaan.’ terwijl ie eerder al op onze lachspieren werkte wanneer Raya aan hem toegaf dat zij gekakt had in het station en hij antwoordde met ‘zand erover’, dat hier letterlijk en figuurlijk geïnterpreteerd kan worden.

Nana moet haar vriendinnetje dan weer iets verklappen. Ze kan niet echt, eigenlijk echt niet (mooi taalspel van Greet Jacobs hoor) de toekomst lezen, ze heeft gewoon zeer grote ogen.  Finaal leest Raya vooral als een pleidooi om door te zetten, wat meteen de 11 dingen zijn die Nana leukt vindt aan Raya.

Hoewel we dus inhoudelijk enkele kanttekeningen plaatsen, is Raya vormelijk met het poppenspel (de poppen zijn gemaakt door Paul Contryn), de gecreëerde mysterieuze sfeer (de rook, het zand dankzij de puike scenografie van Paul Contryn en Stéphane Vloebergh), de belichting (let al van bij de start op de warm gele spot die een lijn trekt over het zand die gebroken wordt door twee spiegeltjes), de zandtekening die geprojecteerd wordt en het oude treinstation voorstelt, de projectie van getekende landschappen op transparanten die de beweging van de trein (via de ramen) suggereren, en de animatie van Marijke Van den Acker en Paul Contryn, zijn een voor een prachtig uitgevoerd. Het is die vormelijke schoonheid ook die we bewierookt horen worden door het publiek wanneer we de Kleine Zaal van hetPaleis verlaten. Het (poppen)spel van Femke Stallaert en Greet Jacobs is speels en erg naturel terwijl de live muziek door Koen Janssen en Thomas Van Caeneghem, die laatste creëerde die ook, een breed spectrum aan stijlen laat horen van elektronica (met een tin whistle) tot onversneden rechttoe rechtaan rock wanneer de twee vriendinnen achternagezeten worden door wezens die alles opeten tot ze ontploffen omdat Nana sandwiches bijheeft voor hun tweetjes…

< Bert Hertogs >

Credits

tekst: Rimah Jabr
regie: Stef De Paepe
spel: Thomas Van Caeneghem, Femke Stallaert, Koen Janssen, Greet Jacobs
muziek: Thomas Van Caeneghem
figuren: Paul Contryn
animatie: Marijke Van den Acker, Paul Contryn
scenografie: Paul Contryn, Stéphane Vloebergh
productie en technische realisatie: hetpaleis, beeldsmederij DE MAAN