Recensie Madame Butterfly ★★★1/2

De zesennegentigste opvoering van Madame Butterfly in een regie van de Amerikaan Robert Wilson werd ook meteen de première van een nieuwe run van 15 voorstellingen die nog tot en met 13 november 2019 te zien is in Opéra Bastille in Parijs. Wilson was zelf ook aanwezig op de opening night en kwam samen met de solisten en dirigent Giacomo Sagripanti het applaus in ontvangst nemen. In 1993 ging ie voor het eerst aan de slag met Puccini’s opera uit 1904, die ondertussen aan zijn 1265^steopvoering toe was in de Franse hoofdstad. Wilsons beeldtaal en vooral ook zijn prachtig lichtontwerp, sober en uitgestileerd waar hij samen met Heinrich Brunke voor tekende, werkt nog steeds. Wellicht daarom ook dat deze operaregie van Robert Wilson tot op heden zijn meest opgevoerde is. Ook de wat hoekige bewegingen, bijna op het huishoudrobotachtige af, van enkele personages, het nauwelijks bewegen, de klemtoon leggend op hand- en armgebaren ademt een prachtige sobere maar tegelijkertijd ook indrukwekkende esthetiek uit. Een esthetiek waarin niet zelden geometrische vormen getoond worden en die een en al finesse toont.

Zo zien we twee mannen rechts achteraan elk een arm parallel met die van de andere in de lucht houden en zien we de hoofdpersonages de handen over elkaar houden alsof ze een soort luchtballetje/rechthoek vormen. Verder trekt Wilson in zijn decor in de eerste akte de horizontale lijn met een houten staketsel vooraan dat uitmondt op water terwijl een weggetje dat rechts achteraan kronkelt wat doet denken aan de yellow brick road, met dat verschil dat die hier fel wit van boven belicht een zwarte ondergrond heeft. Verder hebben de geisha’s een huisje op hun hoofd en wordt op basis van drie planken (een ziet er uit als een bamboestam) een stoel gecreëerd wordt. In de tweede acte zien we het staketsel diagonaal een lijn trekken achteraan terwijl een vierkanten vijver te zien is waar het zoontje van Cio-Cio-San (Ana María Martínez) en F.B. Pinkerton (Giorgio Berrugi) op zijn buik op gaat liggen terwijl ie traag de benen op en neer beweegt en zijn armen laat golven alsof ie aan het zwemmen is. Achteraan zien we hem ook met open armen rond zijn as draaien, hopend zijn vrijheid tegemoet te kunnen.

Naast de indrukwekkende belichting die perfect de sfeer mee bepaalt samen met de muziek (zo zien we de achterwand plots rood kleuren in het eerste deel, en maken we een zonsopgang mee waarin een witte/goudkleurige gloed zich verspreid op een blauw vlak) is het vooral de choreografie van Suzushi Hanayagi die weet te intrigeren. Verwijzend naar mime zien we haar personages twee handen voor hun mond houden en Pinkerton zijn Butterfly zien vangen wanneer Berrugi boven het hoofd van Martínez van een open hand een vuist vormt.

Twee werelden komen samen in Madame Butterfly waarin Cio-Cio-San naïef en verblind door de liefde op haar vijftiende kiest voor F.B. Pinkerton en er een kind mee zal hebben. Puccini laat echter al snel doorschijnen door de eerste noten uit het Amerikaans volkslied te laten horen als motief, dat Pinkerton zijn cultuur zal opleggen aan die van Cio-Cio-San die de hare afzweert (‘Mijn god is lui.’) en daardoor uitgestoten zal worden door haar familieleden omdat ze zich tot het Christendom bekeert. Eenzaam zal ze vanaf dan wachten met Suzuki (Marie-Nicole Lemieux) en haar zoontje op de terugkeer van haar man uit de VS.

Tegen het moment dat de roodborstjes een nest maken, zou die namelijk terugkeren. Cio-Cio-San vraagt zich dan ook af of in de VS deze vogels anders broeden dan in Japan vermits ze al drie keer nest gemaakt hebben bij haar en er dus drie jaar over is gegaan terwijl ze elke dag bleef uitkijken of zijn schip niet op komst was. Wanneer ze uiteindelijk begrijpt dat Pinkerton een vrouw heeft in de VS en ie zijn zoontje komt halen, pleegt ze zelfmoord (hier knap te zien wanneer Martínez een vuist maakt en die naar haar hart brengt).

Martínez zingt zacht en beheerst haar nummers zoals de zeer intense en bekende aria ‘Un bel dì’ in het tweede bedrijf. Wanneer ze in het eerste voor het eerst opkomt, wordt ze net als een paar keer in het tweede overstemd door het orkest wanneer ze zingt. Dat is jammer want op die manier wordt haar zachte en rustige manier van zingen oneer aangedaan. De andere solisten blijken verder ook erg goed gecast. Dat neemt niet weg dat Madame Butterfly een trage voorstelling is (het bronmateriaal van Puccini is nu eenmaal wat het is) waar vooral het tweede deel met zijn uur en vijfentwintig minuten als een behoorlijk lange zit aanvoelt. Het eerste duurt immers slechts vijftig minuten terwijl we na de pauze bijna de ganse tijd samen met het hoofdpersonage moeten wachten. Wachten op de Amerikaan en de zelfdmoord van de Japanse.

< Bert Hertogs >