Recensie Macbeth Underworld ★★

Met Macbeth Underworld presenteert de Munt een wereldcreatie, een opdracht die ze aan componist Pascal Dusapin en de Franse librettist Frédéric Boyer gaf. Die laatste ging voor het eerst aan de slag voor de Munt. De regie is in handen van Thomas Jolly die ook zijn Muntdebuut kent. De dramaturgische zwakte van het werk zit in zijn uitgangspunt: Lady Macbeth en Macbeth beleven enigszins vergelijkbaar met Scrooge in A Christmas Carol hun leven opnieuw om op die manier inzicht te krijgen en met wat geluk gewetenswroeging: ‘Het is beter onder de zoden bij de doden dan op de pijnbank van ons eigen geweten.’ Op dat vlak weet de voorstelling ons niet te overtuigen waarom dit o zo nodig zou zijn, daarvoor is de gesproken proloog van de Engelse tenor Graham Clark als Hecate te kort én – ook dat schuurt – te theatraal. Alsof The Greatest show on earth, circus aangekondigd wordt opent het universum en het verhaal zich. Macbeth Underworld gaat dus – ook door een clowneske figuur als de poortwachter op te voeren ten onder aan overdreven theatraliteit, switcht constant van focus (soms wordt die gelegd bij het duivelse koppel, soms bij de heksen, dan weer bij de geest, enz.) waardoor het geheel behoorlijk heterogeen aanvoelt, en kan kennelijk niet kiezen tussen een wat simpel A tot Z-verhaal en een state of mind-voorstelling. Om kort te gaan: pas naar het einde toe, toen Dusapin, Boyer en Jolly meer die psychologische kaart begonnen trekken, wist de voorstelling ons te boeien. Liever hadden we het benauwder gekregen en een soberder decor gezien dat niet zo 1 op 1 (jawel het woud rukt letterlijk op het einde op) bleef. Want al die decorwissels op het draaiend podium leiden uiteindelijk meer af dan goed is. Ook wanneer we twee paar stagehands door het witte tegenlicht links en rechts het woud naar voor zien rijden.

Macbeth Underworld heeft volgens ons een te lange aanloop nodig om ons bij het nekvel te nemen. Eigenlijk zou de productie perfect kunnen beginnen vanaf de derde scène ‘Nooit meer slapen’ wanneer Macbeth de moord begaan heeft en in bed gaat liggen naast Lady Macbeth die hem ook aanspoorde om te doden. Hoewel we dan even bij de start van de voorstelling een fraai maar kort spreekkoor geschrapt zouden zien, zou het de voorstelling enkele voordelen opleveren. Het zou haar muzikaal en dramaturgisch coherenter maken, daarnaast ook nog eens gebalder en als toeschouwer ook meteen in het verhaal zuigen. Als dan nog eens dat overbodige theatrale karakter dat hier wat ongelukkig de psychologische en dramatische laag ondersneeuwt geschrapt wordt, kan dat ook het eindresultaat alleen maar bevorderen. Waarom starten met die derde scène? Ook omdat een tekst als ‘Kom, gooi alles er uit. Oh, lieve slet!’ en ‘Wat ze ook zeggen, spreid je dijen voor het lot: Een moordenaar is verwekt.’ die de poortwachter mag brengen meteen de aandacht weet te trekken omwille van het directe en niet alledaagse taalgebruik voor een operaproductie. Een volgende sterke scène is de zesde wanneer Lady Macbeth zich dit afvraagt: ‘Stel dat we niet konden liefhebben, schat.’

Scène 7 van Macbeth Underworld zouden we ook durven schrappen omdat die weinig narratieve meerwaarde heeft. Verder zouden we ook de folky passages met onder andere schellenring, piccolo en viool in de partituur schrappen zodat deze coherenter wordt en niet langer die wat ons betreft overbodige zuurstof/opluchting aan het geheel hoeft te geven. Op die manier springen we meteen van scène 6 waar een heks stelt dat ‘geen kind uit een vrouw geboren zal Macbeth ooit kunnen deren’ naar de finale met het woud van Birnam dat opruk, het nieuws dat de koningin dood is, er een kind is dat voortijdig uit de buik van de moeder werd gesneden en die door Macbeth uitgenodigd wordt om aan te vallen. In sommige scènes zit dus veel info die cruciaal is voor het verloop van het verhaal, in andere is dat gewoon niet zo. Mocht het artistiek team van Macbeth Underworld de ballast overboord hebben durven gooien en voor een gebalde coherentere (en dus ook muzikaal minder eclectische) partituur zijn gegaan, dan hadden we wellicht met een ongemakkelijk gevoel via stelselmatig en consequent opgebouwde suspense de Muntschouwburg verlaten. Nu was dat gek genoeg niet het geval omdat de voorstelling te verteerbaar, te fragmentarisch en onvoldoende samenhangend was terwijl het decor dan nog eens bijna constant in beweging was ook en op die manier de aandacht deed verslappen.

< Bert Hertogs >