Recensie Angels in America ★★★★★

Een topproductie van internationaal niveau levert Olympique Dramatique af in de Bourla met Angels in America in een regie van Tom Dewispelaere en Stijn Van Opstal. Een heldere lezing ook, mede dankzij de duidelijke programmabrochure die ervoor zorgt dat toeschouwers niet verloren hoeven te lopen in het stuk. Angels in America is namelijk complex, niet alleen door de hoeveelheid aan personages maar vooral omdat het surrealisme (fantasie, droom, hallucinatie) in de voorstelling onvoldoende voorbereide kijkers door de bomen het bos niet meer doet zien, wat wij ervaarden toen we 11 jaar geleden Ivo Van Hoves versie in deSingel zagen. Niets van dat deze keer dus tijdens de eerste Vlaamse bewerking van Tony Kushners klassieker uit de jaren ’80. In die zin dat het ons toeliet om de extra lagen – verwijzingen naar liedteksten van onder andere Lou Reed en George Michael (‘Freedom ’90’) en musicals (‘La cage aux folles’, ‘Cats’, en ‘I’m ready for my close-up Mister DeMille’ uit Sunset Boulevard) uit die periode, tekstfragmenten van andere auteurs waaronder ‘To be or not to be’ van Shakespeare, film (‘The Exorcist was in Georgetown’) en knipogen naar het theater en het publiek te ontwaren (‘Meneer dit is niet de plaats voor echte gevoelens. Dit zijn maar verhaaltjes.’, ‘Kies een titel’ (Cats wordt het n.v.d.r. maar dan vooral omdat het een naam moet zijn waar moeilijk kaartjes voor te krijgen zijn) en ‘Theater begint altijd om acht uur. Fucking toeristen! (terwijl Angels in America door zijn duurtijd zelf al om zeven begint n.v.d.r.) of in het er dik opleggen dat de acteurs een personage neerzetten, bijvoorbeeld wanneer Evelien Bosmans naar het einde toe – noodgedwongen nog in het zwart latexpakje van de Engel - overgaat in haar rol als verpleegster Emily met Annemie Struyf-accent wat iets absurds heeft) te ontwaren. Angels in America is niet alleen geniaal, grappig maar verdomd nog steeds actueel (het fin de sièclegevoel, aan de vooravond te staan van iets nieuws, wat volgens de ene – Joe – voor verandering staat en opportuniteiten schept terwijl anderen – zijn aan valium verslaafde vrouw Harper (die denkt dat ze zwanger is: ‘Misschien beval ik wel van een pil!’) – vooral stilstand en het begin van het einde zien.

De tegenstellingen staan dan ook zeer scherp tussen de verschillende personages in Angels in America. Net dat maakt deze Kushner ontzettend actueel, denken we maar aan in welk gepolariseerd klimaat we tegenwoordig leven. Joe en Harper (neergezet door een over de ganse lijn waanzinnig straffe Sanne Samina Hanssen) houden er niet alleen een totaal ander wereldbeeld op na, dat is ook het geval tussen de mormoon Joe en de jood Louis wat het heerlijke ‘Ik zit precies in een ideologische dark room met u’ oplevert in de tekst. Beiden vinden ze elkaar in de liefde nadat Louis zijn vaste vriend prior Walter die aan aids lijdt, verlaat. Beide mannen komen in conflict met hun seksuele geaardheid en hun geloof plus het feit dat ze allebei een ander geloof erop nahouden.

Verder is er nog Hannah, de moeder van Joe, die haar zoon streng mormoons opgevoed heeft en vaststelt dat haar zoon zich niet aan de regels van het geloof houdt. Zo vliegt ie op een avond in de alcohol wat naast zijn geaardheid niet matcht met de oerconservatieve mormoonse en traditionele Amerikaanse waarden waar vrouwen aan de haard moeten, uit de echt scheiden, abortus of euthanasie plegen niet toegelaten is net als seks voor het huwelijk bijvoorbeeld.

Joe, die hoofdgriffier is van het federale Hof van Beroep en de rechterhand is van rechter Theodore Wilson, komt niet alleen in conflict te liggen met zijn moeder en zijn geloof maar ook professioneel nog eens met de New Yorkse advocaat Roy Cohn, een machtswellusteling die verder maar op één ding uit is: achter zijn geld aanzitten. Hij wil dat Joe naar Washington trekt zodat ie zijn macht kan vergroten, maar Joe zal de call niet beantwoorden. Verder blijkt Joe achter discriminatoire wetgeving en rechterlijke uitspraken te staan terwijl ie zelf homo is, waar Louis hem fijntjes over interpelleert.  

Roy Cohn, de jood is, ligt dan op zijn beurt weer overhoop met zichzelf. Naar de buitenwereld toe profileert ie zich als een homohater terwijl hij zelf een homo is. Hoewel hij fan is van la Cage aux folles - waarbij Peter van den Begin even een pirouette maakt -  refererend naar de grote hit ‘Ik ben wie ik ben’ uit die musical, die nog over identiteit en je geaardheid aanvaarden gaat ook, brengt Roy dat in zijn leven niet in de praktijk. ‘Een homo dat is iemand die niemand kent. En niemand kent hem. Iemand die geen invloed heeft, die al vijftien jaar aan antidiscriminatiewet er probeert door te jagen. (zonder succes n.v.d.r.)’

‘Wat ik ben hangt voor honderd procent af van wie ik ben. Roy Cohn is geen homoseksueel. Roy Cohn is een hetero die rondvogelt met jongens.’ luidt het uit zijn mond. Wanneer ie van zijn dokter Henry te horen krijgt dat ie aids heeft, kan dat enkel maar het gevolg zijn van homoseksualiteit concludeert de arts vermits Roy niet aan de drugs zit. Roy wil daar echter niet van horen. Integendeel, hij dreigt de dokter af dat als ie dat durft stellen zijn praktijk kan sluiten. Roy zal aanvankelijk communiceren dat ie leverkanker heeft om vervolgens ook dat te gaan tegenspreken.

Daarnaast zit er in Angels in America ook nog een racistische laag tussen de zwarte Belize, een verpleger die nog dragqueen was en Louis.  Hét grootste contrast krijgen we echter voorgeschoteld wanneer Louis (Lukas De Wolf) een Joods gebed opzegt dat ook gezongen wordt door een joods-orthodoxe rabbijn die Tiny Bertels neerzet aan het sterfbed van Roy. Een gebed dat na de ‘Amen’ meteen gevolgd wordt door ‘Klootzak!’.

De meest hilarische spelscènes zijn met stip die tussen een boven zichzelf stijgende Lukas Smolders als Prior Walter, die verlaten wordt door zijn vaste vriend Louis omdat Walters aids en de ziekteverschijnselen gewoon te erg worden. Samen met een verrukkelijke Evelien Bosmans in de rol van de Engel mag hij heerlijk over the top uit zijn dak gaan. In het eerste bedrijf openbaart ze zich aan Walter maar dat gaat niet zoals gepland. Ze stelt vast: ‘dit is hier slecht georganiseerd’. Hilarisch. Met een strak zwart latexpakje aan, en met een zwarte micro in de hand toont Evelien zich als een echte rockster op de catwalk die over de parterre loopt en samen met het podium een kruis vormt.  De Engel legt Walter een dilemma voor en ziet in hem een profeet. Een rol die hij niet wil spelen.

Voor het ganse gezelschap is dan weer met stip het toneeltje in het bezoekerscentrum van de mormonen waarbij de acteurs bewegen als poppen en met hun monden en lijf dingen doen die totaal niet overeenkomen met de tekst die te horen is, laat staan dat het geheel synchroon verloopt, eten en drinken. Je ziet ze hier kostelijk zich amuseren. Humor zit echter ook in kleine dingen, zo komt Peter Van den Begin als Roy in het begin van de voorstelling af met broodjes lever (wat de ‘leverkanker’ van hem aankondigt).  Maar zijn moment de gloire is met stip de sterfscène van Roy dat ie volledig in zijn herkenbare stijl met erg veel theatraliteit neerzet.

< Bert Hertogs >

Rolverdeling:

De Engel – EVELIEN BOSMANS – De vier goddelijke Emanaties, Fosfor, Lumen, Fluor en Kaars, gemanifesteerd als Eén: De Continentale Vorstelijke Waardigheid van Amerika.

Roy Marcus Cohn – PETER VAN DEN BEGIN – Een succesvol New Yorks advocaat en officieuze makelaar in macht.

Joseph ‘Joe’ Porter Pitt – TIJMEN GOVAERTS – Hoofdgriffier bij het Federale Hof van Beroep, rechterhand van rechter Theodore Wilson. Getrouwd met Harper.

Harper Amaty Pitt – SANNE SAMINA HANSSEN – De vrouw van Joe. Heeft pleinvrees en een lichte valiumverslaving.

Louis Ironson – LUKAS DE WOLF – Tekstverwerker bij het Federale Hof van Beroep. Vaste vriend van Prior.

Prior Walter – LUKAS SMOLDERS – Vaste vriend van Louis, werkt af en toe als ontwerper van bars of als cateraar. Daarnaast leeft hij bescheiden maar met veel stijl van een klein trustfonds.

Hannah Porter Pitt – TINY BERTELS – Moeder van Joe. Woont in Salt Lake City. Leeft van een militair pensioen van haar overleden man.

Belize – DARRYL E. WOODS – Een gediplomeerde verpleger en voormalige dragqueen. Zijn eigenlijke naam is Norman Arriaga. Belize is zijn dragnaam.

Rabbi Isidor Chemelwitz – TINY BERTELS – Een joods-orthodoxe rabbijn.

Mister Lies – DARRYL E. WOODS – Imaginaire vriend van Harper, touroperator.

Henry – TINY BERTELS – De dokter van Roy.

Emily – EVELIEN BOSMANS – Een verpleegster.

Martin Heller – SANNE SAMINA HANSSEN – PR-verantwoordelijke van het departement Justitie van de Reagan-administratie.

Ethel Rosenberg – TINY BERTELS – Communiste en vermeende spion. Veroordeeld voor landverraad en geëxecuteerd.

Credits:

tekst TONY KUSHNER

vertaling CAREL ALPHENAAR

regie en bewerking TOM DEWISPELAERE, STIJN VAN OPSTAL

dramaturgie ELLEN STYNEN

met TINY BERTELS, EVELIEN BOSMANS, LUKAS DE WOLF, LUKAS SMOLDERS, TIJMEN GOVAERTS, SANNE SAMINA HANSSEN, PETER VAN DEN BEGIN, DARRYL E. WOODS

scenografie en lichtontwerp STEF STESSEL

kostuums ILSE VANDENBUSSCHE

muziekontwerp LIESA VAN DER AA / ONE TRICK PONY

regieassistentie LUTJE LIEVENS

stage regieassistentie TINE PIRQUIN

kijkstage P.U.L.S. TIMEAU DE KEYSER

productieleiding KRISTIEN BORGERS

stage dramaturgie/productie MARTHE DE RUYSSCHER

technische productieleiding STEFAAN DELDAELE, STIJN COOLS

techniek licht BARBARA DE WIT, FRANK HARDY

techniek geluid JEROEN KENENS

techniek decor FIK DRIES

techniek Bourla PIM JANSSEN, HENK VANDECAVEYE, ILSE VAN DEN DORPEL, FILIP

VAN BERENDONCKS, SAM GEERTS, BERT DEMEULENAERE, MAARTEN DOCKX

tourmanagement STEFAAN DELDAELE

uitvoering kostuum KOSTUUMATELIER TONEELHUIS: CINDY DIERCKX,

MONIQUE VAN HASSEL, KATHLEEN VAN MECHELEN

uitvoering decor DECORATELIER TONEELHUIS: JAN PALINCKX, SENNE SULS, KARL

SCHNEIDER, PATRICK JACOBS, NIELS ANTONISSEN, FIK DRIES, MARJAN VERACHTERT

productie TONEELHUIS

met de steun van TAX SHELTER MAATREGEL VAN DE BELGISCHE FEDERALE OVERHEID, CASA KAVKA PICTURES, ISABELLE MOLHANT, CASA KAVKA TAX SHELTER  EMPOWERED BY BELFIUS

met dank aan EDITH CASSIERS, MARCEL EN BILL DEWISPELAERE, PATTI MENS, PROF. DR. VIVIAN LISKA (DIRECTEUR INSTITUUT JOODSE STUDIES, UNIVERSITEIT ANTWERPEN), PAUL GYBELS (DOCENT JIDDISCH, UNIVERSITEIT ANTWERPEN), THE PHOEBUS FOUNDATION, BART HELLINCK (FONDS SUZAN DANIEL), PATRICK REYNTIENS, AMSAB, (MEDEWERKER/ ERVARINGSDESKUNDIGE SENSOA) , GUIDO TOTTÉ, HET ROZE HUIS, HET MAS, BENJAMIN VERDONCK, DE ROOVERS, JACKIE SCHWARTZ