Recensie Aïda

Egypte is een land met een rijke geschiedenis en dus een bron voor vele verhalen. Naar aanleiding van de opening van het nieuwe operagebouw in Caïro schreef Antonio Ghislanzoni het libretto, gebaseerd op het thema van Auguste Mariette Bey en de schets van Camille Du Locle. Giuseppe Verdi componeerde en Aïda, een opera in 4 akten zag het levenslicht. Deze opera die voor het eerst werd opgevoerd in Caïro op 24 december 1871 vindt nu tijdelijk onderdak in de Antwerpse Stadsschouwburg.  Aïda is wat een opera moet zijn: meeslepend, groots en verrassend melodieus. Het thema is zo oud als de wereld: een ingewikkelde liefde.

Een oorlog lijkt om de hoek te staan. Het Ethiopische leger verzamelt zich aan de Egyptische landsgrenzen en dreigt de vallei van de Nijl binnen te vallen. De Egyptische veldheer Radames bezoekt het orakel in de hoop de naam te horen te krijgen die later door de koning als generaal van het leger zal aangeduid worden. Een naam, waarvan hij hoopt dat het de zijne zal zijn. Zijn hoop reikt verder dan dat. Hij hoopt zo herenigd te worden met de liefde van zijn leven, Aïda, een Ethiopische slavin. Het dagdromen van Radames houdt op wanneer Amneris ten tonele verschijnt. Zij is de dochter van de Egyptische koning Amonasro en heeft zelf diepe gevoelens voor Radames. Verwoorden kan ze ze niet want Aïda verstoort haar liefdesverklaring.

De enscenering is sober gehouden. Opvallend genoeg lijkt weinig of zelfs niets te refereren naar de Egyptische cultuur. De scène wordt gevuld met door goudverf beschilderde zuilen, een kleine verwijzing naar het Oude Egypte. De kostuums van de spelers zijn modern gehouden. Radames’ legerplunje lijkt met zijn legerboots en baret zo uit het vreemdelingenlegioen te komen.

Dan komt het verschrikkelijke bericht dat de Ethiopische koning Egypte is binnengevallen. Radames wordt inderdaad uitgestuurd om zijn land te verdedigen en Aïda blijft achter. Zij is de dochter van de Ethiopische koning en vindt het hartverscheurend een keuze te moeten maken tussen haar vader en haar geliefde.

Radames leidt zijn troepen tot een overwinning en kan de Ethiopische troepen de halt toeroepen. De overwinningsceremonie is het hoogtepunt uit Aïda. Het is ook tijdens deze ceremonie dat er voor het eerst in deze productie duidelijke visuele verwijzingen zijn naar het Oude Egypte. Een groot dodenmasker van de farao siert de scène. Amneris maakt van de overwinningsceremonie slinks gebruik om haar affectie voor Radames te tonen en Aïda te beledigen. In de ceremonie herkent Aïda tussen de gevangengenomen Ethiopiërs haar vader, de koning, maar hij maakt zich niet bekend als koning. Hij ijvert integendeel voor de vrijlating van de gevangenen. Hierin wordt hij zelfs gesteund door Radames. Maar de Egyptische koning gaat niet volledig in op hun vraag. Aïda en haar vader zullen als gijzelaars gevangen genomen worden. Dit om te voorkomen dat de Ethiopische troepen Egypte verder zullen aanvallen.

Deze overwinningsceremonie die in andere producties baadt in grootsheid, pracht en grandeur, is hier opvallend minimalistisch gehouden. De scène wordt wel bevolkt door een groot aantal spelers, maar echt imposant kunnen we het niet noemen.

Radames is ondertussen in de gratie van de koning gekomen door zijn overwinning en krijgt de hand van Amneris aangeboden, maar zijn hart ligt nog steeds bij Aïda. Wanneer hij een nachtelijke ontmoeting met haar regelt probeert haar vader Aïda zo ver te krijgen dat zij zich vaderlandslievend opoffert en Radames de militaire strategieën ontfutseld.

Maar Aïda wil niets liever dan met Radames Egypte ontvluchten en vraagt hen hoe ze dit kunnen doen door de legeropstellingen te ontwijken. Amonasro heeft alles opgevangen en wanneer hij uit de coulissen komt en zich bekend maakt, is het Radames die geen woorden meer heeft. Wanneer Amneris en Ramfis, de hogepriester, het gezelschap vervoegen, proberen vader en dochter te ontsnappen.

Radames wordt beschuldigd van landverraad en ter dood veroordeeld. Amneris biedt hem nog een laatste kans. Als hij Aïda, die is kunnen ontsnappen, opoffert krijgt hij gratie. Maar de liefde van Radames voor Aïda is groot en hij weigert.

Radames wordt levend begraven in een tempel. Wanneer hij zijn beslommeringen overpeinsd komt hij tot de vaststelling dat hij niet alleen is in de tempel. Aïda heeft zich er ook in laten opsluiten om samen met haar geliefde te sterven. Wanneer Radames en Aïda hun laatste lucht happen, huilt Amneris bovenaan de tempel voor haar verloren liefde.

Deze scène maakt grote indruk en het is hier dat het sobere decor pas goed tot zijn recht komt. Gestript van alle franjes staan de emoties in de schijnwerpers en is de ontroering groot.

Aïda werd gecomponeerd en geschreven om groots uitgevoerd te worden. Een Stadsschouwburg is daar al snel te klein voor. De zangprestaties zijn zeker goed, maar kunnen de voorstelling niet tot een absoluut hoogtepunt tillen. Deze productie van Aïda is een dubbeltje op zijn kant.

< Nathalie Charlier >