Recensie Yvonne, princesse de Bourgogne

Kan iemand ons vertellen waarom “Yvonne, prinses van Bourgogne” als tragische komedie beschouwd wordt? Enkele jaren geleden zagen we een theaterproductie in Het Paleis rond dit werk van Witold Gombrowicz. Toen, maar nu nog meer door de beklemmende omzetting naar partituur door componist Philippe Boesmans, gingen we naar huis met een zeer onbehaaglijk gevoel. “Yvonne” is een knap staaltje podiumkunst dat de maatschappij een spiegel voorhoudt en messcherp daarop kritiek weet te uiten. Op satirische wijze? Ja en neen. 

Yvonne is een lelijke, apathische vrouw, een slons. Haar beide tantes proberen haar letterlijk van het straat te krijgen, maar telkens zonder succes.  Tot Prins Philippe, die nog maar net Cypriens en Cyrielles verzoek om prostituees te bezoeken, afwees, met haar oog in oog komt. Haar verschijning is voor hem zo weerzinwekkend en intrigerend tegelijkertijd dat hij haar tegenover de Koning en Koningin voorstelt als zijn verloofde. Die kunnen niet weigeren. Ze vrezen een schandaal. Maar Yvonnes verblijf aan het hof brengt de hofhouding in de war. De onaantrekkelijke vrouw doet hen denken aan hun onvolkomenheden. Wanneer zelfs de duistere kantjes van de Koning en Koningin bovenkomen, zit er maar één ding op om terug in harmonie met zichzelf te komen: Yvonne moet dood. Probleem is echter dat ze op een elegante manier moet sterven. Een baars met heel wat graten in met roomsaus moet soelaas bieden opdat ze er in zou stikken.

Het stuk zien we dus eerder als een familiedrama met scherpe socio- en psychologische kantjes. Afwijken van de norm is not done bij het koningshuis, hoewel zowel de Koning, Koningin en Prins hun kleine kantjes hebben. De Prins die verveelt zich te pletter, laat zijn leven afhangen van wat zijn horoscoop hem vertelt en wil uit de regels die hem opgelegd worden, breken. Ook aan de schoonheidsidealen – nog steeds actueel in onze huidige maatschappij – heeft hij lak. Het koor, dat voor de hofhouding staat herinnert hem samen met zijn vader nochtans aan de regel “Als een meisje mooi is en je vindt haar leuk. Vooruit! En is het meisje lelijk dan vaarwel! En goedenavond!”

Vandaar dat hij toch Yvonne wil huwen. Puur om te choqueren en zich “vrij” te voelen van het keurslijf dat hem wordt aangemeten. Koning Ignace, hier neergezet door Paul Gay, draagt een goud-rode trainingspak. Veel blingbling bij hem en in deel twee wordt hij overduidelijk als bokser voorgesteld met zijn naam “Ignace” in grote letters op zijn mantel. Hij herkent zich in het rebelse gedrag van zijn zoon. De Koningin, vertolkt door Mireille Delunsch, wordt met haar eigen slonzigheid geconfronteerd wanneer ze Yvonne ziet. Haar poëzieboekje staat vol met erotische gedachten. “Wat een viespeuk” concludeert de Koning nadat hij een van zijn vrouws gedichten hoorde. Yvonne doorbreekt dus de conventies, de harmonie. En die dient terug hersteld. De Prins zal zich terug aan de conventies onderwerpen nadat Yvonne dood is, door samen met de Koning,  Koningin en de hofhouding op schijnheilige wijze te knielen rond het dode lichaam. Isabelle zingt dan “Lacrimosa dies illa”.

Humor bevat het werk, tekstueel door zijn bittere harde spot om Yvonne, neergezet door een heerlijk onbeholpen Dörte Lysssewski die vooral mag leunen, hangen, liggen en kruipen. Met een “C’est quoi ça?” als misschien wel hardste commentaar om de vrouw te beschrijven. De partituur van Boesmans leest als een van constante dreiging, spanning, van botsende ideeën met harp, viool en piano. Weinig melodieus maar uitermate sfeerscheppend, vaak op een psychomanier met piano, harp strijkers en climaxen voor de blazers en percussie. De zuivere klassieke harmonie komt er pas naar het einde toe, niet toevallig wanneer Isabella haar “Lacrimosa” zingt. Regisseur Luc Bondy voegt visuele humor aan de tekst. De Koning, als gabber of bokser in deel 1, keurt de “gril” van zijn zoon goed, maar doet dat door twee vingers naar zijn eigen ogen te richten, en dan naar zijn zoon. Tamelijk onconventioneel voor de rol die hij bekleedt. Een volgspot die constant Yvonne in de spotlights zet, en de rest daarbuiten, maakt haar lot nog harder. Overdreven plechtstatig zal ze dat lot, wandelend van de trap, tegemoet gaan.

< Bert Hertogs >