Recensie Dihya ★★★

‘Wat zouden jullie doen?’ vraagt Dahlia Pessemiers-Benamar die de rol speelt van de Marokkaanse moeder van een geradicaliseerde dochter in Dihya. Het antwoord is wat ons betreft simpel: ‘Je dochter beter opvoeden, minder in zwart-wit denken (‘Leraars zijn er om het systeem in stand te houden. Ze ging niet naar school.’) en elke vorm van geweld afkeuren.’ Zelf was de moeder van Dihya ooit een vurige activiste die onder andere de strijd aanging tegen arm en rijk. Van afgehakte handen in Congo, over de taalstrijd van de Vlamingen die oorspronkelijk door Franstalige rechters werden terechtgesteld tot bommen die op Bagdad gegooid worden, de woede is onderhuids erg voelbaar. Woede die danseres Sandra Delgadillo ook uitbeeldt in haar choreografie. Ze staat geleidelijk aan recht vanuit een liggende positie, met het hoofd en de lange haren naar beneden gericht. Zacht bijna sluipend een boog met de rechtervoet tekenend op de vloer, dan weer op handen en voeten voortschrijdend, uiteindelijk een blik werpend op het publiek. Een blik die alles meteen samenvat. Dit is geen boosheid meer. Dit gaat verder dan dat. De boosheid is omgeslagen naar diepe haatgevoelens die na verloop van tijd ook op stevige rockmuziek tot uiting – of beter – ontploffing komen in een explosieve dans die uitbeeldt wat er zich mogelijks in Dihya’s hoofd heeft afgespeeld.

Mocht ze haar dochter terug klein kunnen maken en terug in haar buik stoppen, ze zou het doen, de moeder van Dihya. Het is een opvallende quote die een paar keer terugkomt in de tekst. Opvallend omdat die aan de ene kant erg beschermend aanvoelt, maar aan de andere kant ook een negatief beeld over de wereld camoufleert. Een eenzijdig slechte wereld waar ze Dihya blijkbaar liever niet had aan blootgesteld. Een wereld waar haar dochter niet mocht heten zoals de moeder dat wou om de eenvoudige reden dat die voornaam niet gevalideerd werd door de Marokkaanse overheid toen ze de geboorte van haar kind wou aangeven bij de burgerlijke stand van Schaarbeek. Doha heet ze dan maar. De naam die ze eigenlijk wou, staat sindsdien tussen haakjes op het paspoort. ‘Soms moeten we ons tevreden stellen met wat we tussen haakjes kunnen realiseren.’ sijpelt door als een toegift die gedaan werd met veel tegenzin.

De moeder heeft haar strijd met de jaren opgegeven wat ze deels wijt aan het feit dat ze een vrouw is ‘Ge hebt te veel geduld als vrouw’ terwijl zo veel jaren later nog steeds dezelfde thema’s op de agenda staan: klimaat, feminisme, racisme, ongelijkheid tussen arm en rijk (de zilvermijnen in Marokko waar een bedrijf erg veel aan verdient maar de lokale bevolking niet, die wordt zelfs net als in Congo uitgebuit omwille van de natuurlijke rijkdom), enz.  

Dihya is vernoemd naar een Berberse militaire leidster, een Amazigh-koningin die in de zevende eeuw Noord-Afrikaanse volkeren verenigde tegen de oprukkende Arabische legers. Ze versloeg de vijand in oostelijk Algerije. Maar enkele jaren later bij een tweede aanval paste ze de techniek van de verschroeide aarde toe toen ze in het defensief gedreven werd. Dat is een tactiek waarbij het gebied en de goederen die de vijand op punt staat in te lijven in brand worden gestoken of vernietigd zodat die niet meteen kan profiteren van die gebiedsuitbreiding (incl. voedsel waardoor bevoorradingslijnen langer worden en dat het oprukken kan tegengaan). Door die tactiek te gebruiken viel ze echter in onmin bij de lokale bevolking wat de nederlaag van Dihya in de hand werkte.

De moeder die haar dochter naar deze leidster heeft vernoemd, heeft ondertussen al een tijd geen contact meer met haar dochter. Ze vraagt zich af of ze haar haar heeft afgeknipt en geeft mee dat die onzekere situatie haar veel ruis in het hoofd bezorgt. Meevoelend is ze echter wel want die kan je niet afzetten zoals een tv.

Rachida Lamrabet schreef Dihya. Simon De Vos (o.a. Caligula, Romeo en Julia, King Lear en Wat is de wat) regisseert deze controversiële voorstelling waarin gewapend verzet, strijd voeren met geweld niet wordt afgekeurd, maar bijna wordt goedgepraat op basis van een erg gepolariseerd wij-zij beeld. Dat is verwerpelijk. Zeker als je weet dat er tientallen leerlingen met hun klasgenoten in de kleine zaal van hetPaleis zaten. De vraag is maar of en in welke mate dat allemaal voldoende gekaderd en genuanceerd wordt zodat die jongeren nadien niet naar huis gaan met het idee dat er wel wat te zeggen valt om gewapend naar Parijs te trekken met als doel een CEO van een zilvermijn neer te knallen omdat je het niet zo breed hebt als die man en je al die jaren je frustraties rond de (historische) ongelijkheid tussen Oost en West, Noord en Zuid, arm en rijk, man en vrouw,  … hebt opgekropt … Alsof een aanslag beramen – wat sowieso een verwerpelijk idee is – op 1,2,3 een oplossing gaat bieden op alle uitdagingen waar deze wereld al jaren mee kampt. Dat is op zijn zachtst gezegd toch wel een tikkeltje naïef.

< Bert Hertogs >   

Credits:

tekst: Rachida Lamrabet
regie: Simon De Vos
spel: Dahlia Pessemiers-Benamar
choreografie en dans: Sandra Delgadillo
dramaturgie: Emilie Poelmans en Chokri Ben Chikha
muziek: Osama Abdulrasol
scenografie en kostuums: Rachid Laachir
lichtontwerp: Sander Salden
geluidsontwerp: Maarten Meeussen
productie en technische realisatie: hetpaleis en Action Zoo Humain