Recensie Cosi ★★

Cosi is verre van de max(i). Dat komt omdat Deschonecompagnie en Muziektheater Transparant bij momenten wel de erg infantiele toer opgaan (die vele verkleinwoordjes in de Nederlandse tekst!), zichzelf niet al te au sérieux nemen door bewust valse noten te laten horen of een onverstaanbare kakafonie tussen Nederlands en Italiaans brengen, terwijl een fantastische Esther Kouwenhoven (Fiordiligi) wel met enig gevoel voor ernst omgaat met de partituur en haar aria’s niet alleen vakkundig maar ook feilloos brengt, denken we maar aan het prachtige ‘Come scoglio’ waarvoor ze terecht ook het enige applaus tijdens de voorstelling mag ontvangen. Het zorgt dus voor een erg heterogene voorstelling qua niveau waarbij Kouwenhoven met stip de positieve uitschieter is terwijl Arne Luiting (Ferrando) letterlijk en figuurlijk voor de valse noot (maar hij is lang niet de enige) in deze productie tekent. Hij haalt de hoge noten niet en komt erg gecrispeerd over in zijn poging. Waarom regisseur Tom Goossens per se de zang tegelijkertijd zowel in het Nederlands als het Italiaans wou laten uitvoeren, is voor ons een raadsel. De twee talen staan haaks op elkaar en wanneer we ze samen horen is er geen een van de twee verstaanbaar. De Franse boventitels maken, ook al heb je de originele opera al verschillende keren gezien, het alleen maar warriger op. Beter had ie iedereen in het Italiaans laten zingen op Clara Cleymans (Despina, dokter en notaris) en Wouter Deltour (Don Alfonso) na misschien omdat zij voor de intrige zorgen: het testen van de trouw bij twee koppels via een experiment. De teksten in parlando die soms zo ritmisch gebracht worden dat ze naar hiphop neigen, vinden we dan weer wél erg goed en is al even geniaal als het knappe multifunctionele masker dat Lotte Stek ontwierp waarmee Clara zich zowel als dokter en notaris kan vermommen.

Cosi is muziektheater waarbij Mozarts Cosi fan tutte uit 1790 herleid werd tot een voorstelling van anderhalf uur. Er werd dus behoorlijk geknipt waar op zich niets fout mee is. Op zich verloopt alles behoorlijk vlot. Al zit je met dat kinderachtige gedoe van verkleinwoordjes in het Nederlands in combinatie met korte gepunte ritmes waardoor het stuk niet alleen iets kleuterachtigs krijgt (die rijmelarij ook door Clara in een nummer!) maar ook iets pedant, wat ook in het spel van Cleymans te zien is. En wil nu net het toeval dat we erg allergisch zijn aan het vingertje dat opgestoken wordt op het toneel. Het begint al bij de uitleg dat we twee keer tien fases zullen zien waardoor de ganse voorstelling als een optelsom van 20 korte deeltjes aanvoelt (verliefdheid, nieuws, beloften, buitenwereld, afscheid, paniek, raad, verleiding, weerstand, eerste finale, aanmoediging, lust, excuses, buitenwereld, omwenteling, frustratie, inzicht, verleiding, conclusie, ultieme finale). Verder verzuipt deze enscenering in overdreven theatraliteit - ‘Ik val dood. Voilà, het is gedaan.’ – waardoor je op den duur het gevoel krijgt dat je naar een studentikoos amateurtoneel aan het kijken bent waar de spot stevig gedreven wordt met Mozarts Cosi fan tutte zelf en de spelers op Esther Kouwenhoven en Jokke Martens na de draak in zekere zin met zichzelf steken door (on)bewust een valse noot links en rechts te laten horen (al dan niet om te camoufleren dat men de partituur gewoon niet aankan).

Clara voelt van haar kant de nood om het werk te plaatsen in zijn tijd waarin de trouw van de vrouw in de spotlight gezet werd omdat het een wezen is dat destijds aanzien werd als het meest onderhevig aan de natuur. Sta ons toe dat opnieuw erg bizar te vinden, want net haar personage Despina moedigt de vrouwen in de tweede akte aan om aan omgekeerd seksisme te doen, door namelijk de mannen na te fluiten bijvoorbeeld. Enige consistentie lijkt ons hier dus zoek. Ofwel speel je alsof je in Mozarts tijd zit en duid je dat, ofwel ben je hedendaags bezig.

‘Speel ook militair en rekruteer!’ zo adviseert Despina de vrouwen dus waarbij ze suggereert dat hun mannen die zogezegd zijn opgeroepen als soldaat het er ook van aan het pakken zijn.  Dorabella (Carine van Bruggen) zal als eerste van de twee zussen overstag gaan. Daarna volgt ook Fiordiligi. ‘Mijn borsten voelen aan als een vulkaan’ klinkt het uit de mond van Dorabella waarbij Cosi ook in Despina’s tekst de erotische laag van het werk er iets dikker oplegt. Cleymans’ vioolspel klinkt onzeker en is niet foutloos, net als het pianospel van Deltour in het begin. En ook op het toneel gaat er wel eens wat mis. Zo moet van Bruggen even haar snelle tekst waar ze blijkbaar zelf nog even verstrikt in geraakt, hernemen en komt een van de acteurs te vroeg al in het linker deurgat terwijl het zijn beurt nog niet is ...

< Bert Hertogs >

Regie, Tekstbewerking & Concept Tom Goossens 
Muzikale Leiding Wouter Deltour
Spel Carine Van Bruggen, Arne Luiting, Esther Kouwenhoven, Jokke Martens Of Lucas Cortoos, Clara Cleymans, Wouter Deltour 
Scenografie Geert Vanoorlé, Tom Goossens 
Beeld Ellen Goegebuer 
Techniek & Lichtontwerp Johannes Ringoot 
Muziekdramaturgie Lalina Goddard 
Foto‘s Leontien Allemeersch 
Kostuum Marij De Brabandere
Kostuumassistentie Els Van Buggenhout, Marie Mignolet 
Masker Lotte Stek 
Productieleiding Ruth Sarens, Hugo Gérard 
Met dank aan Raphaël Vandeweyer, Lod Muziektheater, Cc De Grote Post, Bronks, Kask Drama, Gwenda Dispersyn, Ruben Lefever 
Productie Deschonecompanie & Muziektheater Transparant | Translab 
Coproductie Operadagen Rotterdam & Opera Ballet Vlaanderen 
In samenwerking met Lod Muziektheater & Kask Drama 
Met de steun Van De Vlaamse Overheid