Recensie Who s afraid of Virginia Woolf? ★★★1/2

“Goed, beter, best, beest.” Zo benoemt George in ‘Who’s Afraid of Virginia Woolf?’ de overtreffende trap van goed. En wanneer hij op zijn best is, is George inderdaad een bloeddorstig beest dat zijn tegenstanders met een weldoordachte retoriek genadeloos afmaakt. De mens overstijgt het dier doordat hij verbaal kan communiceren over ideeën en principes, maar blijft ondanks alle uiterlijke tekenen van beschaving toch vastzitten in de overlevingsstrijd van de sterkste … ook binnen het huwelijk. Edward Albee schreef deze theaterklassieker al in 1962, maar het stuk blijft brandend actueel. Mesut Arslan heeft er in deze productie van Platform 0090, KVS en Toneelhuis  voor gekozen om niet te werken met een klassiek decor waarin een woonkamer wordt weergegeven, maar de acteurs vrij te laten bewegen tussen, rond en over het publiek. Je bent niet alleen toeschouwer van een huiselijk tafereel waarbij het ene echtpaar op bezoek komt bij het ander, je bent deel van de ontmoeting en de focus komt veel meer op de geweldig scherpe en cynische teksten te liggen. Frank Dierens en Darya Gantura nemen je als gehuwd koppel George en Martha vanaf de start mee op een emotionele achtbaan van twee en een half uur zonder dat je je ooit gaat vervelen en ook zonder dat ze zich kunnen wegsteken achter decorstukken. ‘Who’s afraid of Virginia Woolf?’ laat voelen hoe wreed mensen van elkaar kunnen houden.

We horen een van de toeschouwers na de voorstelling ‘Who’s afraid of Virginia Woolf?’ omschrijven als een lange stoelendans en dat is het voor een deel ook. Regisseur Mesut Arslan laat zijn acteurs gedurende de voorstelling het speelveld en tegelijk ook de publieksopstelling veranderen.  Het stuk start in een opstelling waar iedereen chaotisch door elkaar zit en de acteurs ergens willekeurig tussen het publiek spelen. Wanneer George zijn vrouw aanspreekt met: “Dag schatje.”, richt Frank Dierens zich niet naar Darya Gantura, maar spreekt hij een vrouw in het publiek aan. In eerste instantie voelt dit wat vreemd aan, maar je bent als publiek wel een intrinsiek onderdeel van de voorstelling. Je zit er letterlijk middenin. Je moet je ook mee aanpassen aan de veranderende vormgeving van het speelveld.

De stoelen waar de mensen op zitten, worden tijdens de voorstelling gebruikt om torens te bouwen. Zo krijg je dat uit het niets geleidelijk twee torens verrijzen van waarop Nick de verbale confrontatie met George aangaat. De chaos op de scène wordt herschapen in rechtlijnigheid en langzaamaan vormt zich ook letterlijk een muur tussen de hoofdpersonages. De kloof tussen Martha en George lijkt veel te groot, maar kan misschien toch weer gedicht worden als beiden over die muur van schijnbare onverschilligheid naar elkaar toe wandelen. Pascal Leboucq geeft daar heel sterke beelden mee, maar het is inderdaad een beetje een stoelendans waar je als publiek in mee moet willen gaan om het ten volle te kunnen ervaren.

‘Who’s afraid of Virginia Woolf?’ is, zoals George het zelf ook omschrijft, een verbale work-out die niet alleen de acteurs, maar ook het publiek scherp weet te houden. Edward Albee voorzag voor zijn vier personages een reeks pittige dialogen op het scherpst van de snee en Gerard Reve heeft een geweldige job gedaan in de vertaling. George en Martha zijn het koppel dat in de sleur van hun leven geleerd heeft om hard uit te halen naar elkaar. De beledigingen vliegen permanent wild in het rond. Maar het wordt pas echt leuk als ze een publiek krijgen dat overtuigd mag worden. Het bezoek van het jonge koppel Nick en Honey, gespeeld door Rashif El Kaoui en Dorien De Clippel, is dan ook het ideale excuus om de tong eens extra aan te scherpen en geen enkel heilig huisje heel te laten.

En ook hier heeft regisseur Mesut Arslan een extra dimensie meegegeven. Tussen het publiek zitten namelijk een reeks stemacteurs die mee kant gaan kiezen. Soms versterken ze een personage door mee luidop de tekst te brengen. Zo wordt het niet meer de mening van één persoon, maar het wordt plots het idee van een groep.  Op een ander moment gaan ze zich dan weer bemoeien door commentaar te geven en een kant te kiezen in het conflict om zo één van de personages uit te dagen om ‘de andere’ verder neer te halen. Het is daarbij niet diegene die gelijk heeft die het pleit wint, maar diegene die het meeste steun weet uit te lokken.  Op die manier geeft Mesut Arslan met een tekst uit 1962 heel duidelijk kritiek op de huidige maatschappij.

Frank Dierens, Darya Gantura, Rashif El Kaoui en Dorien De Clippel leveren in deze uitvoering een sterke prestatie. Het moment dat George zijn verhaal over ‘Raafje en de spitsmuis’ begint, is Frank op zijn best. Zonder dat hij de steun kan inroepen van rekwisieten of decor weet hij het publiek aan zijn lippen te binden met zijn verbaal talent en zijn geweldige mimiek. Je voelt hem met zijn allegorie loeihard inhakken op de kwetsbare Honey en haar vriendje, je voelt hun pijn … en toch verlang je naar de rest van zijn monoloog waarbij hij heel berekend en doordacht brandhout maakt van zijn gasten en niets uit hun privéleven heilig is.

Darya’s prestatie is al even indrukwekkend. Ook zij weet de rol van Martha met veel overtuiging neer te zetten. Waar George heel berekend is, mag zij de eerder emotionele kaart trekken. Darya Gantura krijgt dan ook geregeld een spraakwaterval aan tekst te brengen, maar weet die telkens met overtuiging op te leveren. Er is zelfs een moment in de voorstelling waarin ze door de stemacteurs door en over het publiek gedragen wordt. En terwijl men aan haar lijf staat te trekken en sleuren, speelt ze onverschrokken verder. Achteraf trekt ze bloednuchter even haar hemdje goed alsof het allemaal niets is. Je moet het maar doen.

< Sascha Siereveld >

De cast:

George: Frank Dierens
Martha: Darya Gantura
Nick: Rashif El Kaoui
Honey: Dorien De Clippel

stemmen: Philippe Bernaerts, Ali Can Ünal, Antje De Boeck, Marc De Knijf, Juicy Dune, Joachim Gys, Elien Hanselaer, Nyira Hens, Robin Keyaert, Misja Nollet, Layla Önlen en  Niels Planckaert.

Credits:

tekst: Edward Albee
vertaling: Gerard Reve
concept, regie: Mesut Arslan
dramaturgie: Ata Ünal
scenografie: Pascal Leboucq
lichtontwerp:  Jan Maertens
productie: Platform 0090, KVS
coproductie: Toneelhuis,  C-TAKT en Perpodium