Recensie Marianne & Leonard Words of Love ★★★1/2

Traag kabbelen als de Egeïsche Zee aan de kust bij Hydra. Dat doet de documentaire Marianne & Leonard Words of Love van regisseur Nick Broomfield. In de prent, die start met zwart-witfoto’s waar traag op ingezoomd wordt om toch wat bewegend beeld te hebben en geleidelijk over gaat in filmfragmenten in kleur, zien we verteld hoe de Noorse Marianne Ihlen, die zichzelf niet zo knap vond omwille van haar ronde hoofd, op Leonard Cohens pad kwam, zijn muze en vriendin werd. Uit een eerste relatie met de Noorse schrijver Axel Jensen had ze een zoon: Axel Jr.

‘So long, Marianne’ schreef ie dan ook voor haar. De docu toont aan dat de twee in de jaren ’60 op het Griekse eiland de vrije liefde bedreven. Alcohol, mandrax, lsd en speed deden de rest. Zelfs de ezels bleken er onder invloed van drugs in de straten rond te lopen. Kunstenaars werden aangetrokken door dat liederlijke leven. Sommigen maakten het daar en konden hun creatieve ei kwijt, zoals Cohen. Anderen die niet konden aarden, keerden met een depressie naar huis.

In het geval van Cohen was het zo dat ie door meerdere depressies ging. Het verklaart waarom de duisternis in zijn teksten en muziek zo aanwezig is en waarom zijn fans zich zo in hem herkennen en trouw bleven volgen. Hij begon als schrijver, in de jaren ’50 kreeg ie les van onder andere Irving Layton en Louis Dudek die hem leerden dichten. ‘Beautiful Losers’, uit 1966, was volgens een recensent een verbaal orgasme. En die journalist bleek nog de nagel op de kop te slaan ook. Het boek was in een roes geschreven. Toen het af was, belandde Cohen in een groot zwart gat. Een eerste van vele depressies.

Hij verhuisde naar de VS. Judy Collins liet hem optreden op een fundraising evenement en moest hem daarvoor overtuigen omdat Cohen zijn eigen stem niet mooi vond. Halfweg ‘Suzanne’ dat ie geschreven had voor Collins en waarmee ze een hit te pakken had, barstte hij in tranen uit. Zijn plankenkoorts was enorm. Maar hij is opnieuw het podium opgegaan en heeft de song afgewerkt. Het is die avond dat hij zich bevestigd zag als performer en dat het publiek hem graag zag optreden, hoewel Cohen tot aan zijn dood nooit een grote fan van touren is geweest.

Terwijl hij nog in een relatie zit met de Noorse Marianne Ihlen, knoopt hij er ook een aan met Suzanne Elrod (die voor alle duidelijkheid niet de inspiratie vormde voor de wereldbekende song). Vaak worden die twee liefdes als aparte hoofdstukken beschreven in bio’s van Cohen. Maar in feite liepen die in elkaar door, komen we te weten in Marianne & Leonard Words of Love. De singer-songwriter voelde zich zowel thuis in Hydra bij Marianne (vanaf de jaren ’60), als bij Suzanne (vanaf de jaren ’70) in Montreal.

Maar net zoals bij veel artiesten, blijkt de work-life balance behoorlijk uit evenwicht. In Marianne & Leonard Words of Love horen we dat Cohen aanvankelijk nog zes maanden in de VS was en zes op Hydra, waarna het nog maar vier maanden, twee maanden, een paar weken en uiteindelijk slechts een paar dagen per jaar was dat ie op het Griekse eiland vertoefde met Marianne. Of hoe de muzieksector hem volledig naar zich toetrok op den duur. Alles wat er bij kwam kijken, het promoten van een album, daar voelde hij zich – net als veel artiesten trouwens – niet lekker bij. Toch heeft hij, ook na de breuk met Marianne, steeds contact blijven houden met haar. Zij werd secretaresse in Noorwegen, hertrouwde en wist dat haar zoon nood had aan stabiliteit. Want hét slachtoffer van de vrije liefde van de jaren ’60 waren de kinderen waar te weinig werd naar omgekeken. Velen, ook Axel Jr. belandden in de psychiatrie. Optredens in psychiatrische instellingen deed Leonard Cohen overigens met zijn band wanneer daar de tijd voor was. Op de een of andere manier voelde hij zich altijd wel verbonden met diegenen die er donkere gedachten op nahielden.

Daarnaast blijkt de muziekindustrie hem ook behoorlijk wat schade te hebben berokkend. Phil Spector die ‘Death of a Ladies‘ Man’ co-produceerde (en o.a. achter ‘River Deep, Mountain High’ van Tina Turner zit) bleek een entourage incl. bodyguards te hebben die altijd gewapend waren. ‘Ik hou van je’ moet Spector ooit tegen Cohen gezegd hebben, zo high als wat terwijl hij een pistool tegen de hals van de singer-songwriter hield. ‘Ik hoop het’ luidde Cohens kurkdroge antwoord. Daarnaast leren we ook dat een platenbaas van Colombia niets zag in ‘Hallelujah’ wat Cohens grootste hit werd en honderden covers kent.

We zien enkele fragmenten van zijn optreden op het Isle of Wight-festival uit 1970 waar hij zowel ‘Suzanne’ als ‘So Long, Marianne’ speelde. Tijdens het optreden van Jimi Hendrix had een toeschouwer een fakkel op de tent van het podium gegooid waardoor die vuur vatte. Cohen moest daarna op. Hij bleef ondanks de omstandigheden kalm. Dat ie aan de Mandrax in die tijd zat, had daar ongetwijfeld mee te maken. Eén keer slaagde Cohen er niet in om een optreden neer te zetten waar hij tevreden over kon zijn, in Jerusalem. Hij beloofde aan de toeschouwers om hun ticket terug te betalen. ‘Soms geraakt een optreden niet van de grond.’ wist ie. Die avond was zo’n avond. Na een korte break waarbij hij zich quasi droog scheerde, werkte hij het optreden alsnog af. Het was toen dat hij en zijn bandleden doorkregen dat te veel drugs nemen, nefast kan zijn.

Vrouwen die zich aangetrokken voelden door Leonard Cohen: het is altijd zo geweest, ook omdat ie een zekere rust uitstraalde. Rust die hij ook vond in een Boeddhistisch klooster waar hij in de jaren ’90 in LA vijf jaar verbleef en als leermeester Roshi kreeg. Toen hij uit het klooster kwam, bleek Cohen echter virtueel failliet wat deze documentaire wijt aan het mismanagement van Kelley Lynch waartegen hij juridische stappen ondernam. Maar het geld bleek weg en dus moest Cohen op zijn zeventigste nog optreden en wereldtours doen wat hem 15 miljoen euro per jaar opbracht. Het bracht hem onder andere in 2010 in Gent en drie jaar later in Antwerpen. Op het einde van zijn carrière was ie dus het succesvolst van al. Met o.a. een top 10 notering in de lijst van de hoogste omzet van de wereldtours.

3 maand en 9 dagen voor Leonard Cohen, stierf Marianne Ihlen in 2016 aan leukemie. Zijn liefdesbrief bereikte nog haar ziekenbed terwijl ze een voetmassage kreeg van een verpleegkundige. Of hoe die twee tot het einde met elkaar verbonden zijn geweest en hun cirkel mooi sloot. Cohens tekst luidde: ‘Dearest Marianne, I’m just a little behind you, close enough to take your hand. This old body has given up, just as yours has too. I’ve never forgotten your love and your beauty. But you know that. I don’t have to say any more. Safe travels old friend. See you down the road. Endless love and gratitude. Your Leonard.’

< Bert Hertogs >