Recensie Stukken van mensen ★★★

Op papier lijkt Stukken van Mensen een avond die niet fout kan gaan, een waarbij de acteurs zelf niet weten waar ze gaan eindigen. Een virtuele grabbelton bepaalt namelijk telkens welk stuk tekst er door wie opgevoerd wordt. Het levert een avond op die je het gevoel geeft in een karaokebar te zitten. Met dat verschil dat er geen drank in de zaal is, en dat de teksten op de autocue niet gezongen worden. Wat qua idee fris en speels lijkt, blijkt in de praktijk vis noch vlees. Zelf vindt Pieter Genard dat ze als groep acteurs hun kwetsbaarheid, nieuwsgierigheid en het ontwapenende tonen door te doen alsof ze hun tekst van buiten kennen, wat de essentie is van theater maken. Improvisatietheater is het echter niet helemaal terwijl echt spel, intonatie en tempo nauwelijks aan de orde is (bij gebrek aan tekstkennis). Finaal herleiden de acteurs zichzelf dan ook tot de marionetten – ‘kan je een beetje terug gaan, Marjolijn? – van Marjolijn Hectors die de teksten over het scherm laat rollen. Het autocue format verstikt de spelers net in hun artistieke vrijheid dus.

Op de tonen van ‘Something stupid’ door Lola Marsh neemt het publiek bubbel per bubbel plaats in de zaal. Openen doet Stukken van Mensen met ‘Pandemie’, een heerlijke tekst die het absurde aan de kaak stelt dat je als klant een winkelkar moet nemen ook als je maar 1 product wil kopen (wat eigenlijk gewoon een truc is zodat klanten meer kopen dan ze eigenlijk nodig hebben n.v.d.r.) en het absurde van de coronamaatregelen: dat je moet doorlopen (hoe kan je dan naar een product kijken?) en afstand van elkaar moet houden. Ook de spelers van Lazarus die voor de gelegenheid twee gastarbeiders hebben uitgenodigd, bij ons in de vorm van Jeroen Van der Ven en Isabelle Van Hecke, drijven daar de ganse voorstelling de spot mee. Ze blijven mooi op anderhalve meter van elkaar spelen, (lang) handen schudden wordt vervangen door ellenboog tegen ellenboog te houden, handen én een cadeautje worden overvloedig ontsmet voor het uitgewisseld wordt.

De sterkste tekst zit vooraan in de voorstelling en brengt Joris Van den Brande wanneer hij zegt dat hij geleerd heeft dat hij een niet-essentieel beroep uitoefent. Dat hij al twintig jaar niet essentieel bezig is. Dat de echte zin van het leven onder andere ‘klasseurs’ klasseren is en hun beroep minder essentieel is dan de horeca of prostituees want die gingen eerder terug open.

Heerlijke mediakritiek levert Stukken van mensen op sportcommentatoren en hun zinsconstructies met eindeloze neven- en onderschikkingen en meer van dat fraais. Journalisten – ondergetekende houdt er ook van, net omdat het tegen alle regels indruist – die er dus graag een sport van maken om ellenlange worsten te draaien met hun schrijfsels in een poging om hun kijker, luisteraar of lezer uit te dagen of ze er ondanks alles hun aandacht nog bij kunnen houden. Nog zo’n sterk staaltje mediakritiek vinden we in de absurde humor in een tv interview tussen Ivo en een minister (Günther Lesage en Joris Van den Brande) over het ‘tijdelijke tekort’, ‘klimaatverandering’, ‘de opwarming van de aarde’ en ‘dringend’ terwijl de zendtijd beperkt blijkt.

Het kantelpunt in de voorstelling is ‘De nacht zingt zijn eigen lied’ van Jon Fosse waarbij de ouders van een jong koppel op babybezoek komen. De jonge vrouw (Isabelle) heeft het er moeilijk mee dat haar man (Joris) nooit buiten komt. Ze ontvangen een nutteloos cadeau (hier een blauw mondmaskertje). Hoewel die tekst over onderhuidse spanningen gaat die stelselmatig oplopen en ongemakkelijke stiltes, wordt het uiteindelijk een farce wanneer blijkt dat Joris nog voor ze beginnen spelen door het opklapstoeltje zakt en bij overmaat van ramp Isabelle de linker tip van haar rode hakken ervan door wil en met ducttape uiteindelijk gedwongen wordt te blijven. Het publiek en de spelers backstage kunnen hartelijk lachen met het voorval. Maar de tekst van Fosse die daarna erg begint te slepen, is eigenlijk om zeep om zijn doel nog te kunnen bereiken.

Daarna krijgen we een hilarisch absurd videofragment te zien omwille van de heftige toon en ook om zijn wel erg onrealistische voorspelling “COVID-19 Over Sooner Than You Think“ door televisiedominee Kenneth Copeland: “In the Name of Jesus, standing in the office of the prophet of God, I execute judgment on you COVID-19. I execute judgment on you, satan, you destroyer, you killer. You get out. I break your power. You get off this nation. I demand judgment on you. I demand. I demand. “I demand a vaccination to come immediately. I call you done. I call you gone. You come down from your place of authority, destroyer. You come down and you crawl on your belly like God commanded you when He put His foot on your head in the Garden of Eden. You will destroy through COVID-19 no more. ‘It is finished! It is over! And the United States of America is healed and well again,‘ saith the mighty Spirit called Peace, who is also the Prince of War, the Lord Jesus Christ.“

(lees verder onder de video)

De kritiek die het gezelschap levert op deze tekst volgt in de songkeuze die we daarna horen: ‘Goodnight Transmission’ van Soulwax. ‘There‘s so much bullshit coming out of your mouth’ klinkt het.

Daarna mag Isabelle – die tijdens Stukken van Mensen ook twee gedichten laat horen van de recent gestorven Deen met Palestijnse roots Yahya Hassan - de dubbelzinnige toer opgaan wanneer ze het over haar eierklepje van haar koelkast mag hebben dat ervoor moet zorgen dat haar eitjes niet snel bederven. Na een fragment over een zoon die een identiteitscrisis doormaakt wanneer blijkt dat hij een kloon is van een overleden kind van zijn vader en zich daardoor niet echt meer voelt maar een kopie en zijn vader zich afvraagt of dat het erger zou maken dat hij hem dezelfde naam heeft gegeven als de dode zoon, komen we bij een korte monoloog door Ryszard Turbiasz die eerder aan het orgel onder andere een instrumentaal ‘Tea for two’ uit de musical ‘No, No, Nanette’ liet horen terwijl Joris de melodie op viool speelde en Pieter de begeleiding op bas voor zijn rekening nam.

Turbiasz krijgt het korte ‘Roodharige man’ van de grootste Russische absurdistische schrijver Daniil Charms op zijn bord: ‘Er was eens een roodharige man die geen ogen en geen oren had. Hij had ook geen haren, zodat men hem willekeurig roodharig noemde. Spreken kon hij niet, want hij had geen mond. Een neus had hij ook niet. Hij had zelfs geen armen en benen. Hij had ook geen buik, hij had geen rug, geen ruggengraat, hij had helemaal geen ingewanden. Hij had niets! Zodat het niet uit te maken is, over wie het gaat. Het is beter dat we niet meer over hem spreken.’ Met die woorden eindigde deze allereerste voornamelijk absurdistische Stukken van Mensen op zijn zachtst gezegd ook absurd abrupt.

Conclusie: Met Stukken van mensen doet Arsenaal Lazarus een aardige eerste poging om te bewijzen dat het minstens even essentieel of nog essentiëler werk aflevert dan de horeca en sekswerkers. Punt is dat deze voorstelling ons toch wat op onze honger liet zitten en de climax aan het begin zat.

< Bert Hertogs >