PDF-versie voor persoonlijk gebruik

Recensie Cunningham ★★★

dinsdag 13 oktober 2020Lumière Antwerpen

Cunningham

Cunningham van Alla Kovgan is een degelijke docu die een inkijk geeft hoe de Amerikaanse choreograaf en danser naar zijn vak keek en in korte fragmenten enkele van zijn vele creaties toont. Hij gaf zijn dansers vrijheid om samen met hem te creëren vanuit hun persoonlijkheid. Belangrijk was dat zij zichzelf waren als mens en van daaruit vertrokken als danser. Dat gebeurde op een impulsieve, organische manier. Dans is wat het is en de man heeft nooit in teken van emotie of muziek gecreëerd, zo wordt gesteld. Integendeel, de muziek kwam er pas later bij wat dan ofwel werkte ofwel niet. Toeval is dus een essentieel kenmerk voor zijn creaties. Vandaar ook dat ie bijvoorbeeld durfde tossen en op basis van die uitkomst (Doubletoss uit 1993 is daarnaar vernoemd n.v.d.r.) beslissingen nam. De uitkomst van kop of munt bepaalde onder andere bewegen of stilstaan, en op- of afgaan. Met ‘Rune’ uit 1959 creëerde hij onder andere een werk zonder een vaste volgorde. Interpreteren dat doet ie niet, en ook zijn dansers niet. Dat laat hij aan het publiek over. Hij herleidt dans dus tot bewegen in een ruimte. Met dien verstande dat hij zijn eigen danstaal creëerde uit een symbiose van ballet (focus op het benenwerk) en hedendaagse dans (focus op het torso). Dat bezorgde hem naar verluidt veel mogelijkheden om te combineren.

Een danseres vergelijkt Cunningham met een schilder die voor een creatie bepaalde kleuren nodig heeft en zo zijn palet samenstelt. Wanneer hij je niet uitkoos, betekende dat dus niet dat je niet goed was - volgens Cunningham heeft iedereen namelijk talent en is het zaak om dat eruit te weten halen - maar dat je op dat moment gewoon niet in het plaatje paste. Vanaf de geboorte takelt het lichaam van een mens, en dus ook een danser af en daarmee moet je het doen, weet de choreograaf. Enkele sleutelmomenten in zijn carrière zijn ongetwijfeld het moment dat hij een compagnie leidt. Aanvankelijk is dat nog een tamelijk kleine groep waarmee hij ook op tour gaat. 25 dollar per dag, gratis verblijf en eten kregen de dansers toen die als een hechte familie zich voelden. Dat is er met de jaren uitgegaan, toen de compagnie steeds groter werd, horen we een danseres van het eerste uur vertellen. En dan was er nog Robert Rauschenberg die de kostuums en decors voor zijn rekening nam en op 28 november 1964 omwille van het vele werk dat ie zelf al had en waarvoor ie bekroond werd niet langer kon blijven samenwerken met Cunningham. Cunningham, die op dat moment op artistiek vlak in zeer goede doen was, ook zelf op het podium. Het einde van de samenwerking met Rauschenberg lijkt erop dat ie zich voor een stuk terugplooide naar de basis. In die periode komt zijn zwakke punt naar boven, dat hij niet goed is in interne communicatie met zijn dansers. Cunningham zelf werkte zeker in zijn beginperiode niet graag met decors of kostuums dus zijn creatief team moest hem dan ook steeds overhalen. Antic Meet uit 1958 bewijst dat goed. Een danser met een stoel op zijn rug en een deur op het podium, dat is alles qua decor.

De docu van Alla Kovgan beperkt zich echter tot de beginjaren en pakweg 1974. Het maakt dat er een enorme tijdspanne (Cunningham overleed op 90-jarige leeftijd in 2009) te vullen is met slechts enkele zinnen voor de aftiteling begint. Succes in Londen en bij uitbreiding het VK vs. tomaten en eieren die gegooid werden in Parijs, een recensent die zich beklaagde dat die een ticket had gekocht, een treinticket én nog eens een oppas had moeten regelen ook voor de kinderen, en kennelijk niet overtuigd was van de voorstelling … zijn allemaal anekdotes die passeren. Losse flarden zeg maar waardoor deze documentaire toch ook in zekere zin wat aan samenhang en coherentie mist. 

Ook zijn stopwatch methode komt aan bod waarbij danspassen gechronometreerd werden waardoor critici zijn werk als koud, kil en afstandelijk durfden bestempelen (er is weliswaar iets van aan als je je dansers tijdens een choreografie een zonnebril laat dragen lijkt ons n.v.d.r.). Zo’n work in progress kon weken blijven liggen en plots terug bovengehaald worden. Wat bleek? Slechts een beperkt aantal delen bleken vergeten.

Van zijn vroege werk krijgen we onder andere Totem Ancestor uit 1942 te zien. Wanneer hij door de knieën gaat, of op zijn knieën gaat zitten, alsook in de wat abrupte bewegingen die hij uitvoert zie je verwijzingen naar het dierlijke. De vogel komt trouwens ook duidelijk in een andere choreografie naar voor in zijn mimiek en beweging van zijn hoofd.

Ook refereert ie naar de schilderkunst door zijn dansers met veelkleurige puntjes op hun catsuits te laten dansen op een pointillistische veelkleurige achtergrond en vloer in het twintig minuten durende ‘Summerspace’ uit 1958 op muziek van Morton Feldman. Decor en kostuums zijn van de hand van Robert Rauschenberg. Als ze niet dansen, er wordt veel rondgedraaid, gaan de dansers op in de achtergrond en zie je ze niet, dat is het uitgangspunt. Tegenover die kleurrijkdom en sommige werken (zoals een duet) dat emotioneel aanvoelt ook al wordt er van de ene geometrische pose naar de andere overgegaan, contrasteert ie met een werk zoals het 23 minuten durende Winterbranch (1964) dat als zeer agressief beschouwd werd nog voor er zoveel geweld op straat losbarstte in NY. Nu wordt het werk dan ook niet meer als zo gewelddadig beschouwd als destijds. Feit is dat de dansers in dit werk vallen en opstaan of blijven liggen terwijl op het dak waar deze performance gefilmd werd constant een zoeklicht te zien is. In een andere choreo is dat een wit vlak dat van rechts naar links dansers ofwel fel belicht of in de schaduw zet.

Rainforest uit 1968 is zeker een opvallende creatie en samenwerking met Andy Warhol. Die laatste die gekend is om zijn gestructureerde aanpak en reeksen (denken we aan Marilyn Monroe waarbij hij massaconsumptie en bandwerk omarmt in de kunst en tegelijkertijd zo de maatschappij een spiegel voorhoudt) zorgt voor het decor met Silver Clouds, een werk dat je nog tot 28 februari 2021 kan zien in de Andy Warhol-expo in La Boverie in Luik. Het zijn zilverkleurige ballonnen (die tevens verwijzen naar de muren van zijn creatieve hotspot The Factory, die ook verwijzen naar het Silver Screen, het witte doek, de film dus) die door ventilatoren plots bewegen op een natuurlijke manier, erg onvoorspelbaar. In zo’n omgeving laat Cunningham zijn onvoorspelbare vocabulaire los.   

Voor de muziek deed hij vaak beroep op die van John Cage maar ook Erik Satie komt wel vaker langs zoals in Septet uit 1953 en diens ‘Trois morceaux en forme de poire’. Hierin zien we drie koppels die basic gekleed zijn. Er is geen decor. Zeer levendig zien we hen draaien, de vrouwen aan de binnenzijde van de driehoek die ook een cirkel wordt terwijl er daarna gemengd wordt. Hier refereert Cunningham wellicht even naar het klassieke folkloristisch dansen waarbij vrouwen in de binnencirkel bleven en de mannen doorschoven om zo van danspartner te veranderen. De choreografie zelf toont contrasten van somber tot extreem lichtvoetig en speels wat ook te zien is in Antic Meet (1958) op ‘Concert for piano and orchestra’ van John Cage dat refereert naar vaudeville, naar dada, naar absurdisme ook omdat een man een stoel draagt op zijn rug waar de danseres ook even op gaat zitten. Het decor van Robert Rauschenberg bevat zoals gezegd uitsluitend één deur waar de twee uiteindelijk ook naar ‘buiten’ stappen. De choreografie bevat 10 speelse en komische nummers waarvan we enkele te zien krijgen in Cunningham.

Deze docu geeft dus een goed maar weliswaar beperkt beeld van Cunninghams werk en de manier waarop ie te werk ging. Vormelijk voelt de prent iets te veel als een mikmak aan van geluidsfragmenten, oude beeldopnames, quotes en recent opgenomen uitvoeringen van zijn choreografieën. Alsof het eindresultaat ook gebaseerd moest op toevalligheden.

< Bert Hertogs > 


Do you like our reviews and pictures?
Feel free to support concertnews.be by sharing this page or giving a donation.
You make an independent website like ours possible. Thanks!







Geef steeds in je comment mee op welk artikel je reageert.
Please put in your comment to which article you are responding.

Tabs Concertnews.be

News
Soon
Reviews

More news

  • Podcast
  • Facebook
  • Twitter