Recensie I am Greta ★★

Boegbeeld van de klimaatbeweging tegen wil en dank. Dat is Greta Thunberg geworden, zo lijkt het wel als je de docu I am Greta bekijkt. De Zweedse tiener wil namelijk – terecht – dat de klimaatboodschap in de eerste plaats komt. En zijzelf ziet zich alleen maar als een schakel om die boodschap over te brengen, dat het vijf voor twaalf is, dat er iets gedaan moet worden aan de verzuring van de oceanen, de ontbossing, de uitstoot van CO2 in onze atmosfeer enz. Maar hoe langer hoe meer je naar deze docu kijkt, hoe meer je het gevoel krijgt dat er net – en dat is toch op zijn zachtst gezegd erg contradictorisch – ingezoomd wordt op de personencultus rond Thunberg. Thunberg die als tiener altijd buitengesloten is, niet gevraagd werd op feestjes en zo omdat ze anders is. Het beeld van haar in de refter op school ademt eenzaamheid uit tot in de kleinste vezel. Je zou voor minder voor het Zweeds parlement een schoolstaking houden …

Zeker, heel wat politici die met haar een selfie wilden maken zijn platte opportunisten die alleen maar bezig zijn met zichzelf, hun aanhangers en wat meer likes en shares als quick wins willen scoren terwijl het echte politieke werk zelden door tafelspringers wordt uitgevoerd. Maar dat geldt evengoed voor de jongeren die massaal mee de straat opgingen voor de klimaatmarsen.  Ook daar zaten een behoorlijk groot aantal hypocrieten tussen. Spijbelen wanneer het les was, ok. Maar tijdens Chrysostomos, oh nee. Want dan is Chrysostomos toch net dat ietsje leuker dan aan een slakkengangetje in steden als Brussel wat met een plakkaat in de hand gaan. Dat en – oh ironie – de gecreëerde hype bij jongeren (‘Greta I think they like you.’, ‘Greta you are my hero’ …) die ondertussen gaan liggen is (het kan nu eenmaal snel gaan met tienerhypes), ook net voor de end credits kunnen de makers niet anders dan bevestigen dat van de miljoenen jongeren er nog enkele honderdduizenden zich inzetten voor het klimaat, moet de initiatiefnemers toch wat doen blozen, maar niet in positieve zin.

Openen doet I am Greta met de zeiltocht die de tiener ondernam van Pleymouth naar de VN klimaattop in NY die plaatsvond in september vorig jaar. Daarvoor kon ze haar principes indachtig niet het vliegtuig nemen, dus koos ze voor een zeilboot. De tocht bleek, zo zien we naar het einde toe van deze docu die toch wel wat sleept, best wel een onderneming en de Atlantische Oceaan bij momenten pittig en woest.

Het grootste probleem dat we hebben met de ganse prent is de toon van Thunberg en bij uitbreiding de ganse groene beweging van 2018 tot nu. Je hoeft geen Asperger te hebben om tot de analyse te komen dat verbittering en verzuring in het discours van deze jongeren geslopen is. Ook radicalisering. En dat uit zich ook in deze film. Je ziet enkel populistische rechtse politici en media versus deze jongeren. Alsof het middenveld, mensen zoals u en ik die genuanceerder naar de zaken willen kijken, niet bestaan. Mensen die argumenten op tafel willen en alternatieve oplossingen aangereikt willen, liefst ook wetenschappelijk onderbouwd, maar die passen voor een veganistisch leven. Thunberg horen we in Katowice in Polen op de klimaatconferentie van 2018 stellen dat ze het ongelooflijk vindt dat er vlees en melk geserveerd wordt. Mensen die op andere vlakken hun steentje willen bijdragen, bijvoorbeeld door groen te beleggen, … net daar hebben Thunberg en co heel wat krediet verspeeld en die initiatieven worden zelfs niet eens aangehaald terwijl ESG beleggingen aan het boomen zijn.

De vraag is maar of deze propagandafilm, want dat is ie, zeker wanneer Anuna De Wever in een introductiefilmpje te zien is waarin ze ons oproept om op straat te gaan (wat nogal moeilijk zal zijn in de huidige coronatijden vermits er samenscholingsverbod is …) dus zijn doel weet te bereiken mensen overtuigen voor de groene zaak. Het thema kortom proberen warm te houden terwijl zowat de ganse wereld met iets anders bezig is dan dat of onrechtstreeks door thuis te werken zonder het te beseffen al een duit in het ecologische zakje doet.

I am Greta voelt bij momenten soms wat hoogdravend en naïef aan, zo voel je gewoon aan dat die tieners het politiek bedrijf en de wetmatigheden gewoon niet verstaan. Hun verwijten aan de politici tonen een gebrek aan kennis over hoe de politiek werkt, hoe positionering belangrijk is om stemmen te ronselen, en hoe traag besluitvorming soms gaat omdat er nu eenmaal debatten gehouden moeten en procedures gevolgd.

Journalisten en politici worden al bij de start van de film afgezet als mensen die niets van het klimaat kennen. Zeker, dat zal voor heel wat van hen het geval zijn, maar vrienden ga je niet met zo’n boute bewering maken. Het superioriteitsgevoel van Greta komt ook meermaals naar boven alsook het snobisme: ‘De VN is toch de VN’. Ook al in het begin van de film, wanneer ze stelt dat het precies lijkt of enkel mensen met Asperger of autisme in staat zijn om de statistieken correct te interpreteren.

Hoewel ze op haar hoogtepunt miljoenen jongeren achter zich kreeg, voelt ze zich tijdens haar trip naar NY fundamenteel eenzaam. Huilen wordt er vaak gedaan in de film, wat net bevestigt wat critici stellen dat ze om sentiment op te wekken wordt ingezet door haar ouders. Anuna De Wever zit met haar even op een grasperkje. Die scène komt over alsof Anuna even haar persoonlijk psycholoog speelt. Wanneer ze het hebben over het gevaar van een burn out, kan je als volwassene niet anders dan ‘WTF!’ Really?’ hardop denken. Ook dan zijn we geneigd om commentator Michael J. Knowles bij Fox News vorig jaar bijna bij te treden met zijn harde uitspraak: ‘None of that matters because the climate hysteria movement is not about science. If it were about science it would be led by scientists rather than by politicians and a mentally ill Swedish child who is being exploited by her parents and by the international left.“

Ook deze I am Greta blinkt helaas niet meteen uit van wetenschappelijk bronnenmateriaal. Een stoet aan issues komt in flarden en erg oppervlakkig voorbij via soundbites, o.a. over record temperaturen wordt er gesproken in nieuwsuitzendingen allerlei. Maar een echte coherente casus waar we zien en horen wat er allemaal zo problematisch is, en wat daaraan gedaan kan worden, krijgen we niet op ons bord. Terwijl sommige media als paparazzi afgezet worden of onbekwaam om deze thematiek te begrijpen en te brengen, worden net die hapklare snelle fragmenten wel getoond. Ook dat is op zijn zachtst gezegd wat contradictorisch. I am Greta mist dus opvallend richting. En die tekening die ze maakte in haar kajuit met alcoholstift doet ons herinneren aan hoe de aanhangers van Anuna wanneer ze hun tenten opsloegen op het Troonplein het monument van Leopold II bekladden en achteraf toch ook wel behoorlijk wat afval in zakken achterlieten.   

Greta geeft in de film ook toe dat ze wat klimaat betreft zwart wit denkt. En net dat is het probleem om de gematigden te overhalen volgens ons. Eerder dan zich te storten op de tegenstander, rechtse populisten die nooit hun kar zullen keren, zou er dus beter gefocust worden op de kritische gematigden. Maar die krijgen helaas geen evenwichtige argumenten te horen, laat staan alternatieve standpunten. Die ‘We clean up your mess. We will not stop until we are done.’ komt behoorlijk verwijtend over ten opzichte van oudere generaties. Die kritiek voelt achteraf gezien wat makkelijk en goedkoop aan. Mogen we de jongedames er even op attenderen wat een rommeltje hun aanhang tot op heden achtergelaten heeft?

Op muzikaal vlak passeert Wim Mertens maar liefst twee keer, met Sonsigns en Multiple 12 in deze film van Nathan Grossman. Verder zien we de klimaatjongeren de handen op elkaar doen op Queens ‘We will rock you’ en klinkt Billie Eilish’ The End of the World. Aan donker drama dus geen gebrek.

< Bert Hertogs >