Recensie Mank ★★★

En de grote verliezer van de Golden Globes dit jaar was … Mank. De film van David Fincher was maar liefst in 6 categorieën genomineerd en werd zo aanzien als de grote kanshebber. Uiteindelijk wist de film geen enkele nominatie te verzilveren. De beeldjes voor beste drama, beste acteur (Gary Oldman), Beste vrouwelijk bijrol (Amanda Seyfried), beste regie (David Fincher), beste script (Jack Fincher) en beste filmscore (Trent Reznor, Atticus Ross) zag de film aan zijn neus voorbijgaan. Waar liep het mank? Zeker, de film ademt een ongelooflijke nostalgie uit maar Mank is ook een lijzige film die sleept. Het vertelritme is traag en al die tussentitels die getikt worden inclusief de vele flashbacks zorgen voor een gefragmenteerde filmervaring waardoor de spanningsboog het moet ontgelden.

Is het een vorm van nepotisme, van ijdelheid, van narcisme? Maar filmprijzen of -festivals zetten graag de eigen sector in de kijker en in de bloemetjes. Vandaar is het ook logisch dat Mank, de zwart-wit biografische dramedy van David Fincher genomineerd werd en de grote kanshebber was van de Golden Globes 2021. Mank verwijst immers naar Herman J. Mankiewicz (Gary Oldman), alcoholicus, sociaal criticus, en scenarist die in de jaren ’40 een credit afdwong als co-scenarist voor ‘Citizen Kane’, een van de beste films allertijden volgens kenners. Mankiewicz stierf door drankmisbruik op zijn 55ste en zou nadien nooit meer gevochten hebben voor een credit, of samen willen werken hebben met Orson Welles (Tom Burke).

Mank draait de zaken op het einde eigenlijk andersom. Niet de vraag wordt gesteld waarom Herman J. Mankiewicz een credit heeft, wel waarom Welles die heeft. In Mank blijkt namelijk dat Herman J. Mankiewicz de job gedaan heeft terwijl hij grotendeels aan het bed gekluisterd was omdat zijn rechterbeen tot voorbij de heup in het gips zat. Hij moest dan ook beroep doen op typistes. John  Houseman (Sam Troughton) zei dat ie 90 dagen kreeg om te schrijven. Welles gaf hem er uiteindelijk maar 60. Deze film kaart dus de arbeidstoestanden aan uit de forties en dat anderen (in eender welke sector overigens) zonder scrupules nog met de pluimen gaan lopen van zij die echt het recht hebben om in de spotlights te staan.

Uiteraard zijn er parallellen te trekken tussen de jaren ’30 die we te zien krijgen in flashbacks die steeds voorzien worden van tussentitels die lijken getikt te worden door een oude tikmachine. Zo is het bioscoopbezoek gedaald en moet grote baas Louis B. Mayer (Arliss Howard) van MGM zijn personeel vragen om in te stemmen dat het enkele maanden met de helft van hun loon zal moeten doen. Herman J. Mankiewicz becommentarieert de speech van zijn filmbaas na afloop: ‘Het is niet eens het schandelijkste dat ik ooit heb gezien.’

Wat zijn de gelijkenissen met nu? MGM zit ook in 2021 in moeilijke papieren en zou volgens bronnen zelfs te koop staan, onder andere nu de bioscooprelease van de nieuwe James Bond maar uitgesteld moet blijven worden. En ook de bioscoopsector wereldwijd zit met een immense uitdaging om zichzelf heruit te vinden in tijden van digitalisering nu kijkers vooral massaal kiezen voor (goedkopere) streamingdiensten. Daarnaast zijn de cinema’s al maanden gesloten en komen steeds meer titels sneller uit als home entertainment. Bioscopen moeten dus straks opnieuw volk proberen te lokken naar de zalen. In de jaren ’30 deden ze dat kennelijk door letterlijk naar de mensen toe te komen, door op straat te projecteren. Het verschil met nu? Mensen hadden tijdens de Great Depression geen geld om cinematickets te kopen. Vandaar dat het publiek wegbleef. Dat financiële argument is er nu niet of in veel mindere mate. Nu draait het om de vraag welke meerwaarde cinema de kijker nog kan bieden.

Wellicht is dat het model dat de meeste bioscopen hanteren: premiumgevoel, exquis geluid en beeld, en in 3D of 4DX/IMAX als het kan.  Mensen zijn nog wel bereid om naar de bios te gaan, maar dan vooral voor de block busters, actiefilms bijvoorbeeld die zo veel beter overkomen op het grote scherm dan thuis. En zelfs in volle zomer, zie maar wat de live actionfilm van The Lion King deed, kan het medium nog massa’s volk aantrekken. Alles staat of valt, net zoals bij streaming overigens, bij een groot en degelijk aanbod kunnen leveren. Er zijn dan ook volgens ons streamingdiensten in binnen- en buitenland die het de volgende maanden knap lastig kunnen krijgen met die twee: kwaliteit en kwantiteit blijven bieden. Dat Disney+ de catalogus uitbreidde met een deel van die van 20th Century Fox en die nu aanbiedt onder Star, kadert volledig hierin. Netflix kan op dit moment als streamingdienst nog steeds de beste papieren voorleggen. Al de rest moet de voorsprong die dat bedrijf de afgelopen jaren heeft opgebouwd proberen in te halen. Ook in de jaren ’30 stond de filmindustrie voor een grote verandering: de gesproken film nam het over van de stomme film en dat zou uiteindelijk een gouden tijdperk voor de cinema inluiden.

Mank bulkt van de lekkere quotes over de filmindustrie. Wanneer typiste en huishoudhulp Rita Alexander (Lily Collins) de scenarist vraagt of hij Marion Davies (Amanda Seyfried) kende en hoe ze is, antwoordt ie: ‘Waarom zit er in elk keurig Engels schoolmeisje een zwijmelende filmfan die vergeet wat ze weet over de Slag van Hastings?’ Verder horen we na een lezing van een script: ‘Je verwacht wel veel van het filmpubliek. Het is zo gefragmenteerd dat een mens een map nodig heeft.’ waarbij het publiek voorgesteld wordt als niet al te snugger en de vraag gesteld wordt om het narratief te vereenvoudigen.

Helemaal ‘spot on’ is de quote van filmbaas Louis B. Mayer van MGM wanneer die stelt: ‘This is a business where the buyer gets nothing for his money but a memory. What he bought still belongs to the man who sold it. That‘s the real magic of the movies. And don‘t let anybody tell you different.’ Verder lezen we ‘Literaire films? Wie wil dat nu zien?’ en zien we het hoofdpersonage op een verkleed feestje dat de Amerikaanse krantenmagnaat William Randolph Hearst (Charles Dance) en Louis B. Mayer organiseren een idee pitchen over een moderne filmversie van Don Quichot.

Daarbij maakt hij eigenlijk Hearst belachelijk door voor te stellen dat Don Quichot in zijn versie een krantenverkoper zou worden die niet tevreden is met lezers alleen. Hij wil meer dan bewondering, ook liefde. Dus gaat hij voor een openbaar ambt en omdat hij rijk is, wint hij. Gary Oldman mag hier lekker op dreef komen en een zat hoofdpersonage spelen dat ook nog eens mag kotsen tijdens zijn pleidooi.

Rita Alexander zal van haar vrouwelijke collega Fraulein Freda (Monika Gossmann) begrijpen dat dankzij Herman J. Mankiewicz heel wat Joden gered zijn uit Duitsland. Dus knijpen ze een oogje toe wanneer hij toch stiekem alcohol laat overkomen zodat hij kan (blijven) functioneren. Een tweede lading is verstopt in een kist met een ondersteunend toestel in zodat de scenarist kan werken aan zijn revalidatie. Wanneer het script klaar is, proost Rita op het werkloze toestel, verwijzend dat ze de job hebben weten afronden omdat ze Herman J. Mankiewicz lieten drinken. Het is niet eens de enige visuele grap. Ook wanneer het hoofdpersonage aan een zoo wandelt valt de opmerking die helaas niet letterlijk vertaald werd in de ondertitels zodat wellicht een deel van de Nederlandstalige kijkers de humor niet opmerkt: ‘Dat is pas je nek uitsteken’ terwijl een giraf te zien is achter een poort.

Op politiek-sociaal vlak stellen we vast dat Herman J. Mankiewicz zich Democratisch out in een Republikeins kamp en horen we hem stellen dat communisten delen in de armoede en socialisten delen in de rijkdom. Ook het nazisme komt ter sprake. Ook daar ligt een parallel met de huidige tijden waar extreemrechts en populistische partijen aan aanhang winnen. We horen dat het nieuws hen bereikt dat Hitler concentratiekampen bouwt, en boeken laat verbranden. En de filmsector lijkt zich zorgen te maken om de Duitse markt die niet onbelangrijk is. ‘Ik ben ervan overtuigd dat schrijvers een grotere dreiging vormen dan partijsukkels.’ stelt Mank die een weddenschap van 24.000 dollar verliest in 1934. Met de stelling ‘Als je mensen geeft wat ze moeten weten op een emotionele manier maken ze de juiste keuze.’ is hij het niet eens. Volgens hem luidt het: ‘Als je mensen lang en luid leugens blijft vertellen, gaan ze het geloven.’

Het cynisme van Herman J. Mankiewicz komt naar het einde toe helemaal naar de oppervlakte wanneer hij het over Welles heeft die zijn script aan het nalezen is: ‘He and the wunderkind are cutting the first draft. A form of creative vivisection: the vital organs are exposed, nothing is learned, and the patient dies on the table.’

Verder toont Mank ook het dramatische lot van Shelly Metcalf (Jamie McShane) die campagnefilmpjes maakt voor de Democratische kandidaat die de verkiezingen verliest en de schuld op die filmpjes zal steken. De man weet dat hij zijn integriteit op het spel heeft gezet en van zijn opportunistische en negatieve imago niet meer zal af geraken. Hij heeft Parkinson en zal zelfmoord plegen.

Mank is kortom een typische arthousefilm, het soort dat gemaakt wordt om te scoren op filmfestivals of filmprijzen. Maar in dit geval deed de prent iets te hard haar best en vervalt ze niet zelden in saaiheid. Goed dus dat de Golden Globes de film wel nomineerden maar niet lieten winnen.

< Bert Hertogs >