Recensie Petite fille ★★★★★

Een intens intiem en gevoelig portret, toont Sébastien Lifshitz in zijn jongste documentaire ‘Petite fille’ dat een terechte winnaar is van de Grand Prix op het jongste Film Fest Gent. Daarin volgt de Franse filmregisseur Sasha, een meisje dat geboren werd in een jongenslichaam, die al sinds haar vierde zich een meisje voelt en jurkjes aan wil. Haar familie beschermt haar, wat hen naar de buitenwereld toe ook zeer hecht maakt. Sasha volgt ballet maar wordt er als ‘vent’ aangesproken terwijl ze eigenlijk net dezelfde passen en gracieuze lichtheid in haar bewegingen wil leren steken als de andere meisjes. Lange tijd zal ze thuis zich als meisje kleden en ook bij uitstapjes, maar op school niet. Daar moet ze jongenskleren blijven dragen. De schooldirectie reageert immers aanvankelijk dat het misschien een fase is die wel over zal gaan en dat ze haar wel terug op het rechte pad zullen krijgen.

Sasha hoort er dus niet echt bij. Op ballet mag ze zich niet als meisje uiten. En op school ook niet. Ze is ook zeker in het begin angstig. Maar door een psychiater die gespecialiseerd is in genderdysforie te bezoeken in het Robert Debré kinderhospitaal in Parijs, kan Sasha haar verhaal doen. Maar ook Karine, de mama van het meisje, kan dat. Zij denkt dat Sasha misschien een meisje wil worden omdat ze teleurgesteld was toen bleek dat ze van een jongen zou bevallen. De psychiater stelt haar gerust dat dit er niets mee te maken heeft.  Heel wat onzekerheid neemt die bij de moeder weg omdat ze zo menselijk reageert als arts. Neen, de moeder deed niks verkeerd waardoor Sasha een meisje wil zijn. En ja, het was goed van haar om haar in meisjeskleren te laten rondlopen als het meisje dat zelf wou. Op die manier weet ze de angst en ook het schuldgevoel waar Karine al jaren mee kampt oplossen. Ook over de puberteit wordt al nagedacht, of Sasha voor hormonenremmers zal kiezen zodat ze de baard niet in de keel krijgt, geen adamsappel, maar ook geen eerste zaadlozing. Ook een mogelijke kinderwens komt ter sprake: zouden ze het sperma van Sasha invriezen wanneer ze kinderen zou willen? Hoedanook, alles wat nu besproken wordt, nu Sasha nog een kind is, is alvast omkeerbaar. Over een geslachtsoperatie wordt overigens niet gerept wat deze film veel rijker maakt dan het Belgische Girl die we echt niet konden smaken omdat die te veel de focus legt op het geslacht, en tot het uiterste gaan om toch maar je wil door te drijven.

Wat zo prachtig is aan Petite fille is dat Sasha wat dichtklapt in die gesprekken met de kinderpsyschiater, ook al weet ze dat die arts haar kan helpen en ze te vertrouwen is. Intens zijn de tranen die vloeien wanneer er gevraagd wordt hoe ze zich voelt. Maar ook als ze niets zegt, zegt ze al veel. Sasha’s mimiek verraadt dat de onverschilligheid die ze probeert te tonen, façade is. Ze is immers een tenger en zeer gevoelig meisje. Lola, een vriendin van haar accepteert dat ze een meisje is. Ze zal de eerste zijn die ze uitnodigt bij haar thuis. Samen spelen ze met de poppen. Tot dan durfde ze niemand uit te nodigen omdat ze schrik had voor de reacties.

Zelfs met een verklaring van de arts dat bij Sasha genderdysforie vastgesteld is en dat de arts vraagt om haar vanaf nu als ‘zij/haar’ aan te spreken, blijkt de gemeenschap in het noordoosten van Frankrijk waar Sasha woont, nog zeer afwachtend te reageren. Karine, Sasha’s mama, organiseert een gespreksmoment zodat iedereen die Sasha kent leert wat genderdysforie precies is omdat er nog veel onwetendheid over dat thema daar is. Maar de leerkracht en directie van de school van Sasha schitteren in afwezigheid. Het gezin staat voor een moeilijke keuze: Sasha op de school laten waar ze vriendinnetjes heeft maar zich niet volledig kan uiten als wie ze echt is, of haar naar een nieuwe school sturen die wél open staat voor meisjes als Sasha. Maar dan moet ze helemaal van nul nieuwe vriendjes beginnen maken wat geen geringe impact op haar leven heeft. Veel meetings zullen volgen met de huidige school, de eerste tien dagen nadat het nieuwe schooljaar begonnen is. Karine hekelt dat soort timing omdat Sasha best aan het begin van het schooljaar als meisje naar school zou gaan, wat het ook voor haar klasgenootjes allemaal wat makkelijker zou maken. Maar de school schittert dus om de zaken voor iedereen nog complexer te maken dan het hoeft te zijn.

Met Sasha gaat Karine door de kleerkast om haar jongenskleren weg te gooien. Opvallend vindt ze dat ze vooral blauwe dingen niet meer hoeft. Karine probeert haar nog te overtuigen dat ze ook als meisje blauw kan dragen. Maar Sasha is duidelijk, haar voorkeur gaat naar lichte kleuren, zoals roze. Wanneer haar moeder met haar een bikinietje gaat kopen met een daarbij passend rokje wanneer ze aan zee zijn, zegt Karine: ‘Je bent heel kieskeurig, net als alle vrouwen.’ Tegenwoordig zou Sasha ook mannelijkere kledij of kleuren aanvaarden nu ze het gevoel heeft niet langer constant een statement te hoeven maken rond haar identiteit, lezen we in het persdossier.

Petite fille toont de rollercoaster aan emoties die een jong kind meemaakt in het aanvaard worden. Vassily, haar 10 jarige broer, die erg rijp is voor zijn leeftijd en weet waarom zijn moeder meer aandacht besteedt aan Sasha dan aan de andere kinderen omdat er voor haar gevochten moet worden, zien we naast zijn zusje zitten in een rollercoaster. In die scène valt het verschil in reactie tussen de twee hard op. De docu toont hoe Sasha en haar ouders, broers en zussen vaststellen dat kinderen haar veel sneller aanvaarden om wie ze is dan volwassenen.

De film is daarnaast immens belangrijk zodat het grote publiek beseft dat transidentiteit zich al van heel jong kan voordoen, ver voor de puberteit en dat die identiteit ook los staat van seksualiteit. Dat Petite fille je niet onberoerd laat, heeft ook veel te maken met het feit dat de camera Sasha van heel dichtbij in beeld neemt zodat het eindresultaat een diepmenselijk en zeer ontroerend portret oplevert.

< Bert Hertogs >  

Petite fille is nu te koop op dvd.