Recensie Dune ★★★

Overhypet. Dat is Dune, de jongste film van Denis Villeneuve (o.a. Blade Runner 2049 en Arrival). Deze Amerikaanse sciencefictionprent naar de roman van Frank Herbert vormt eigenlijk nog maar het begin zoals Zendaya als Chani na 155 minuten (!) het zegt als antwoord op Pauls (Timothée Chalamet) ‘Desert power!’ Tussen 1965 en 1985 verschenen er 6 boeken. We zijn met deze Dune dus vertrokken voor een reeks films. Toch waren de reacties na de avondvertoning op de openingsdag in IMAX Antwerpen verdeeld. No time to die wordt hoger ingeschat als potentiële blockbuster dit najaar dan Dune. Daar zijn verschillende redenen voor.

Eerst en vooral sleept Dune zich qua storytelling als een dorstige en hongerige nomade in de woestijn. De motor sputtert soms, de zaak verzandt en niet zelden dreigt het drijfzand de zaak helemaal op te slokken. Meermaals hebben we dus naar onze klok gekeken. Net zoals na twee uur film (er is géén pauze voorzien) de eerste toeschouwers naar het toilet moeten. Een tip: zorg dat uw blaas leeg is voor je de zaal in gaat, want twee uur en half aan een stuk is lang. Zeer lang.

Het grootste probleem met Dune hebben we omdat het een ontzettend ijdele film is. Kijk maar naar de shots die Chalamet heeft in het begin van de film. Dat is pure pose. Dat is kunst om de kunst. Dat komt ons te geforceerd over ook al is deze prent in IMAX gefilmd en zowel de klank als het beeld van uitmuntend niveau. Maar vooral: de verwijzing naar het katholicisme – Paul wordt hier als een Verlosser opgevoerd, hij moet door de woestijn gaan, een Heilige Oorlog dreigt – vinden we veel meer choquerend dan pakweg een lesbische masturbatiescène met een tot dildo omgevormd Mariabeeldje in Benedetta. Waarom? Omdat het in Benedetta om liefde draait tussen de hoofdrollen, en daar is niks op tegen. Maar in het eerste deel van Dune voelt de verwijzing nogal misplaatst en vooral geforceerd aan.

Dune speelt zich vooral af op Arrakis. Een planeet waar het overdag bijna onmogelijk is om te (over)leven omdat de temperaturen er hoog oplopen (extreem weer, klimaatverandering, waar hebben we dat nog gehoord?). Tot meer dan zestig graden wordt het er. De Vrijmannen die er leven, hebben zich kunnen aanpassen aan de extreme leefomstandigheden en hebben helder blauwe ogen door de specie. Ze dragen pakken die hun lichaamsvocht recycleren tot water dat ze dan kunnen drinken. Zo verliezen ze bijna niets. Hoe ze echter kakken bijvoorbeeld of kinderen maken, dat is ons voorlopig nog een raadsel. Net als hoe de massieve ruimteschepen van het huis Harkonnen en Atreides de lucht in geraken. Dat wordt hier niet getoond.

Dune mag zich dan wel afspelen in het jaar 10191, de linken naar de huidige tijden waar we in leven zijn er en die zijn uitermate interessant. Zo hekelden de Vrijmannen het feit dat Arrakis perfect leefbaar zou kunnen zijn – er zijn experimenten geweest om er vegetatie te laten groeien en daarvoor van diep in de grond water voor te gebruiken. Maar toen het volk op de planeet voor het eerst gedomineerd werd, was dat omdat het over het kostbare specie beschikt dat een lucratieve business vormt. Ontgonnen wordt het dan ook en daar lag de prioriteit. Maar de lokale bevolking krijgt daar niets voor in ruil. De verwijzingen naar hoe het Westen natuurlijke bronnen in Afrika en pakweg het Midden-Oosten uitbuit liggen er duidelijk op.

Wat die specie zo interessant maakt, is dat die het sneller dan het licht reizen makkelijker maakt, het leven van een mens verlengt én diegene die het inneemt bovenmenselijke niveaus van denken bezorgt. In het universum is specie tamelijk zeldzaam, maar het is wel overvloedig aanwezig op Arrakis. Die planeet krijgt het Huis van Atreides aangeboden van het rivaliserende fascistoïde Huis van Harkonnen. Die laatste, geleid door baron Vladimir Harkonnen (Stellan Skarsgård) heeft er zich vreemd genoeg terug getrokken en laat het ontginnen alsook het bestuur van de planeet nu over aan de Atreides. Je hoeft geen species gebruikt te hebben om dan als kijker al aan te voelen dat het hier om een valstrik gaat. Bedoeling is van de Harkonnen om de Artreides niet alleen te doen falen (zo hebben ze de planeet achtergelaten zodat de nieuwe bewoners niet of nauwelijks nog specie zouden kunnen ontginnen), op een nacht vindt de aanval plaats zodat ze hun macht kunnen versterken. Pauls vader Leto (Oscar Isaac) wordt verraden door de dokter van het Huis (rol van Chang Chen) die wat naïef hoopt dat hij dan bij zijn geliefde kan zijn. Leto’s concubine, de Bene Gesserit, Jessica (Rebecca Ferguson) en zijn zoon slaan op de vlucht. Duncan (Jason Momoa), Pauls mentor en gespecialiseerd in zwaardvechten zal het duo tot het uiterste bijstaan en verdedigen.

Paul krijgt al van in het begin van de film visioenen. Hij droomt over Chani (Zendaya). Er zit dus ook een ontluikende liefdesstory in Dune. Geen Romeo en Julia zoals enkele toeschouwers in Kinepolis suggereerden. Chani zal Paul namelijk later in de reeks een nageslacht bezorgen.

Qua visuele effecten moet Dune het vooral hebben van de knappe helikopters, hier ornithopters die als libellen vliegen, een achtervolging tijdens een zandstorm, het gevaar rond een naderende zandworm die je kan opslokken, en de man op man-gevechten. Maar de film verzuipt ook wat in het té au sérieux genomen willen worden. Er is dan ook totaal geen ruimte voor humor, zelfrelativering of relativering ten opzichte van het genre wat wél te vinden is in andere sci-fi series.

< Bert Hertogs >