Recensie De uren ★★★1/2

Een draaiend cirkelvormig podium als hét beeld voor het verstrijken van de uren. Dan weer tergend traag en slepend (wat de voorstelling bij momenten dan ook is), tot zelfs stilstaand. En plots, als je het niet meer verwacht, komt er (even) een rotvaart in. Sterke keuze dus om voor zo’n draaiend platform te gaan om de levens van drie vrouwen gedurende een dag uit totaal verschillende tijden te vertellen en dat te combineren met de muziek van Thijs van Vuure die voor zowel trage indie-melodieën gaat met glissandi naar beneden (die in mineur helemaal de onderliggende beklemmende sfeer oproepen) of dan weer een hip clubsfeertje oproepen. Thijs gebruikt bestaande composities, zo laat ie de drie vrouwen op het einde elk achter een microstandaard James Blakes ‘Godspeed’ brengen, en laat ie ook nieuw materiaal horen. De Noorse regisseuse Eline Arbo kiest net zoals de roman van Michael Cunningham die ondertussen bijna 20 jaar geleden verfilmd werd door Stephen Daldry met Meryl Streep, Julianne Moore en Nicole Kidman, om geen oordeel te vellen over deze vrouwen maar ze invoelbaar voor te stellen. Ook de muziek, die de acteurs ook live brengen op het podium, oordeelt niet.

In de uren vallen de levens van Viginia Woolf (Chris Nietvelt), Clarissa Vaughn (Marieke Heebink) en Laura Brown (Ilke Paddenburg) samen hoewel ze in totaal andere tijden leven. Bij Virginia Woolf zitten we net buiten Londen in 1923, bij Laura Brown zijn we in het LA van 1949 en bij Clarissa in het NY van 1998. Alle drie de vrouwen gaan de strijd met het alledaagse leven aan. In het geval van Laura, dat van opstaan, plassen, kotsen omdat ze zwanger is van haar tweede kind, er niks van bakken met het maken van een taart voor manlief Dan wiens verjaardag ze vanavond wil vieren met hun zoontje Richie (Steven Van Watermeulen). Tijd om Mrs. Dalloway ‘Iedereen denkt dat het goed gaat met Mrs. Dalloway maar dat is eigenlijk niet zo’, dat boek van Virginia Woolf verder te lezen (waar Woolf tegelijkertijd aan beginnen schrijven is in deze voorstelling). Maar die tijd heeft ze nog nauwelijks. Wanneer Laura’s buurvrouw Kitty (Sinem Kavus) komt, vult de kamer zich, ze speelt de hoofdrol van het schooltoneel. De twee kussen innig. Laura laat deze lesbische liefde niet toe.

Ze boekt een hotel, duikt in bad en wil er zich in verdrinken. Dat lukt niet. Na de geboorte van haar tweede zoon verlaat ze haar man. De stemmen in het hoofd van Woolf en haar donkere gedachten nemen het steeds meer van haar over. Ze pleegt zelfmoord door haar zakken met stenen te vullen en zich te verdrinken in de rivier de Ouse. En dan is er nog Clarissa, die samenvalt met het personage Mrs. Dalloway (‘always giving parties to cover the silence’). Die heeft niets anders te doen op een dag dan bloemen te halen en een feest voor te bereiden voor Richard (de eerste zoon van Laura, die ’s avonds in de bloemen gezet zal worden omdat ie een poëzieprijs gewonnen heeft). Maar de man is zwartmoedig hoewel hij het tegendeel zegt dat het een mooie dag is: ‘Deze bloemen zijn voor jou.’ – ‘Ben ik dood?’ – ‘Het is voor je feest.’ - en springt uit het raam, uit het leven.

De drie personages in De uren zien we in een bijna uitsluitend gele omgeving zich bewegen. Een gele kast, bad, wc pot, sofa, zetel, bureau, tafel, stoel en vaas zien we onder andere op het cirkelvormige podium. Maar hoewel geel symbool staat voor zon en geluk, zorgt die bijna volledig gele omgeving net voor een onrustige sfeer, een waar je snel je geduld verliest. Dat eerste geldt zeker voor de drie vrouwen die zich allemaal gekneld voelen in de rol die ze te spelen hebben als vrouw in de maatschappij en de dagdagelijkse routinetaken die bij het leven horen. En dat daar ook donkere humor bij hoort, heerlijk verwoord in Nietvelts tekst ‘Kan jij je voorstellen hoe blij ik had geweest op de vooraf gesproken tijd was aangekomen?’ of bij Heebink die op de lachspieren werkt met haar bijgedachte ‘Ze werkt nog altijd bij de tv. We zitten nog altijd in de nineties.’, mag duidelijk zijn.

Refereren naar acteren in het dagelijks leven doet de tekst overigens meermaals. Zo klinkt het over Laura: ‘Ze staat in de coulissen om een rol te spelen en vraagt zich af waarom ze niet genoeg gerepeteerd heeft.’ Het moederschap, alle onzekerheden die ermee gepaard gaan, maar vooral ook het geleefd worden, daarmee kampt Laura die ook over de toiletpot in een scène hangt en daarbij ook linkt met de hoofdpijn van Woolf.  De drie vrouwen staan dus los van elkaar en zijn toch ook vervlochten met elkaar. Naarmate De uren vordert, komt dat steeds duidelijker naar voor.

Afsluiten doet De uren met de tekst die het scenische en muzikale concept van de voorstelling helemaal ondersteunt:  ‘We geven onze feestjes, we verlaten onze gezinnen, we schrijven moeizaam onze boeken waarvan we hopen dat ze de wereld zullen veranderen. We leiden ons bestaan, doen wat we moeten doen en dan gaan we slapen; zo simpel en gewoon als dat.  Er is slechts deze vertroosting: een uur hier of daar waarin ons leven, tegen alle waarschijnlijkheid en verwachting in, lijkt open te barsten en ons alles geeft wat we ooit hebben gewild, hoewel iedereen weet dat deze uren onvermijdelijk gevolgd worden door andere, die veel zwaarder en moeilijker zijn. Niettemin houden we daarvan, van de stad, van de ochtend, en hopen we vooral op nog één uur. ’

Openbarsten deed De uren ons leven niet, hoewel de andere toeschouwers dat anders zagen en voor een staande ovatie gingen. De voorstelling sleept (zoals dat ook hoort te zijn bij dit soort voorstelling) ons te veel. Maar wat was het weer een voorrecht om Ilke Paddenburg, niet in het minst in haar non-verbale scènes, refererend naar de banale zaken in het leven van een vrouw, een fascinerende Laura te zien neerzetten in de Stadsschouwburg van Amsterdam, een personage dat we in onze huidige tijden iemand die aan parentale burn-out lijdt, zouden kunnen noemen. Of hoe De uren nog steeds van deze tijd is.

< Bert Hertogs >