Recensie Outsider ★★★★1/2

Met Outsider is Laika ondertussen aan haar zesde première toe dit jaar. Qua productiviteit kan dat alvast tellen. In deze retrospectieve monoloog kruipt acteur Frank Dierens in de huid maar vooral het hoofd van Ted Kaczynski, een zoon van Poolse immigranten die geboren werd in de VS in 1942. De man heeft zeventien bomaanslagen op zijn geweten. In de meeste gevallen ging het over een bompakket dat ie via de post verstuurde. Drie mensen stierven daarbij. Een bom die voorzien was voor een vlucht van American Airlines ontplofte niet. Het bleef bij wat rookontwikkeling. Anders had ie veel meer slachtoffers veroorzaakt. Met het nakende proces n.a.v. de terreuraanslagen van 22 maart 2016 in Zaventem waar hij voor alle duidelijkheid niets mee te maken heeft, is het onderwerp dat deze voorstelling aansnijdt actueler dan ooit.

Dierens gebruikt zowel de ik-figuur als de derde persoon. Dat doet ie niet alleen voor de afwisseling, om ook even een helikopterview te creëren maar ook zodat het publiek een blik kan werpen op de psyche van het hoofdpersonage dat schizofrene kenmerken bevat. Outsider trekt zijn manifest van toen naar het heden. Hier zien we hem afgeven op de technologie die het steeds meer overneemt van de keuzes van de mens. Apps, TikTok, robots, artificiële intelligentie nemen onze spontane keuzes steeds meer over en beslissen op basis van algoritmes wat wij leuk, interessant enz. zouden vinden. Bye bye vrijheid dus. En wil dat net datgene zijn waar Ted zo gehecht aan is! Dé oplossing zou kunnen zijn om niet langer onderdrukt te worden door de machines om via een machine brain interface in interactie met hen te gaan, om samen te smelten. Ons brein laten connecteren met machines zou dus wel eens het antwoord kunnen zijn zodat we niet door hen overheerst zouden worden op een dag.

Ted is in deze voorstelling daar helemaal tegen, tegen de apps die je vertellen op basis van je gedrag hoe depressief je vandaag bent. ‘Er is geen app voor het leven, toch? Als hij er is, toon me hem dan.’ klinkt het uitdagend in de richting van de jongeren die bewust uit hun comfortzone gehaald worden en daar gek genoeg redelijk rustig onder blijven terwijl eigenlijk hún (manier van) leven fundamenteel in vraag gesteld wordt.

Hij wil resoluut kiezen voor vrijheid, om te doen en denken wat ie wil, en maakt een radicale keuze, hij gaat in een hut wonen in het bos. Volledig zelfvoorzienend. ‘Je wassen, shampoo gebruiken … heb je dat nodig als je in het bos woont?’ vraagt Dierens die meermaals in interactie gaat met zijn jonge toeschouwers, Outsider is gemaakt voor zestien plussers, zich af. Achteraan de Blikfabriek is een stukje waar er bomen staan. Daar speelt de voorstelling in open lucht. Het hutje van 3 op 3 staat centraal. Meer is er niet. Hoewel Laika Outsider ook binnen kan spelen, zorgt deze omgeving voor een absolute meerwaarde.   

‘Ik leef niet in dit hok maar in de kilometers rondom mij’ stelt ie en al vroeg in Outsider volgt de vraag die hij aan het publiek richt of hij een visionair is dan wel een gek, of allebei. Geleidelijk aan gaan we terug in de tijd en komen we te weten dat ie twee klassen heeft overgeslagen omdat ie hoog begaafd was, goed voor een IQ van 167. Maar twee klassen overslaan dat heeft uiteraard een grote psychologische impact op iemand omdat je je plots tussen veel oudere jongeren bevindt dan jezelf wiens leefwereld anders is. Eenzaamheid werd dan ook zijn deel. Vandaar dan ook dat Laika koos voor de Spaanse klassieker Alma Mia als motief, als zijn lijflied: ‘Mijn ziel is eenzaam, altijd eenzaam. Niemand begrijpt mijn pijn. Mijn verschrikkelijk lijden. Ik doe alsof ik leef, een leven vol woorden en plezier, vol woorden en plezier.‘

Zijn weerbaarheid zag ie namelijk getest door Henry Murray, een prof psychologie, die hem als proefpersoon gebruikte om te zien hoe veel agressieve verwijten zijn brein aankon. Volgens Ted is de definitie van herstel iets kapot maken dat andere dingen kapot maakt. ‘We moeten de beschaving heruitvinden.’ klinkt het. Een kwarteeuw zette hij het land in rep en roer voor ie gevat werd door een ‘pseudo-linguïstische analyse’ die hij perfect had kunnen van tafel vegen tijdens het proces. Maar hij wou niet, hij pleitte schuldig. Hij wou ook niet gek verklaard worden via zijn advocaat. ‘Ze redden het lichaam om mijn levenswerk te vernietigen’ zegt ie. Ted kreeg 8 keer levenslang.

‘Schrijf mij niet af. Ik wilde jullie zijn’, zegt een uitmuntende Frank Dierens die zijn personage op een prima en doorleefde manier neerzet wanneer ie een grote duimpiano bovenhaalt die hij voor Jonathan gemaakt had – een werkje dat twee weken in beslag nam terwijl een bom met eenvoudige middelen die niet opvallen op twee dagen klaar is - maar die de duimen moest leggen voor een synthesizer (voor de jongeren die dit lezen, met synthesizer wordt een keyboard bedoeld). 

Met Outsider bewijst Laika nog maar eens welke kwaliteit ze kan afleveren. Michael Bijnens schreef een bijzonder sterke tekst. Dierens verteltechniek blijft dankzij de goeie spanningsboog van het werk ook van begin tot einde boeien. De acteur gaat meermaals in interactie met de jongeren zodat ze zeker bij de les blijven, de kledingwissels zijn functioneel en ondersteunen mee het verhaal. En verder speelt de voorstelling decormatig ook op een verrassingseffect dat zelfs een doorwinterd theaterliefhebber als ondergetekende in de verste verte niet zag aankomen. Sterk hoor.

< Bert Hertogs >

Credits

TEKST Michael Bijnens
SPEL Frank Dierens
REGIE Jo Roets
SCENOGRAFIE Peter De Bie
DRAMATURGIE Mieke Versyp
SOUNDSCAPE Steven Prengels
KOSTUUMS Marie Dries
CHOREOGRAFISCH ADVIES Iris Bouche
LESMAP Benjamin Verhoeven
PRODUCTIE, TECHNIEK & REALISATIE Robin Angst, Tim van der Linden, Rik Van Gysegem, Anton Van Haver & Pieter Smet