Recensie Ben X de musical

Er werd al lang naar uitgekeken en eindelijk was het dan zover: de première van “Ben X”. We hadden vooraf toch wel wat twijfels en bedenkingen bij dit nieuwste product van “Musical van Vlaanderen” en regisseur Frank Van Laecke. Kan je een volwaardige musical maken over autisme en pesten zonder de mensen met een belerend vingertje de zaal uit te jagen? Kan een video LED wall een klassiek decor zomaar vervangen? Het antwoord op deze vragen was een volmondig: ja! “Ben X” greep ons al vanaf de start bij de keel door een sterke enscenering, voortreffelijke acteerprestaties van Leendert De Vis en Peter Van De Velde, de prachtige stem van Jorien Zeevaart, fascinerende beelden op de decorwand en het ongelooflijk realistische en vaak harde verhaal over de invloed van pestgedrag op het leven van alle betrokkenen. We zagen een grensverleggende, moderne musical mét inhoud waarbij we letterlijk in de gedachtewereld konden kijken van het hoofdpersonage.

Interview met Leendert De Vis (Ben X)

Allard Blom en Frank Van Laecke baseerden zich voor hun script op het boek ”Niets was alles wat hij zei” van Nic Balthazar uit 2002.  Nic Balthazar had zijn boek  in 2007 al met succes verfilmd als “Ben X” en nu heeft Vlaanderen er ook een eigentijdse musical-versie van. Allard Blom en Frank Van Laecke hadden er bewust voor gekozen om het verhaal te vertellen vanuit het standpunt en de leefwereld van Ben X en hebben daarvoor alle technische registers open getrokken. Een gigantische, gebogen LED wall verving het klassieke decor en zo kon men op het scherm de beelden projecteren die in het hoofd van Ben X speelden. Spitstechnologie in functie van het verhaal en niet om op te scheppen over wat men wel kon. Zo zien we het graag.

Ben X vertelt het verhaal van een 17-jarige jongen die lijdt aan het Syndroom van Asperger, een vorm van autisme. De buitenwereld met haar overaanbod aan impulsen maakt Ben onrustig, maar een strikt dagschema en vaste routines houden het leefbaar.  Hij volgt les in het reguliere technisch onderwijs waar hij door zijn klasgenoten Bogaert en Desmet regelmatig hardhandig wordt aangepakt omdat hij “anders is”. Om te ontsnappen aan deze pesterijen, vlucht Ben ’s avonds in de virtuele wereld van het online gamen en het internet. Daar is hij de stoere krijger die alle onrecht bestrijdt en verliefd wordt op de mooie Scarlite. Wanneer het filmpje van de pesterijen op school plots op het internet verschijnt, stort zijn wereld totaal in. Zijn ouders zijn ten einde raad en voelen zich machteloos.

Vader zegt: “Je moet iets terug doen.” Maar wanneer Ben deze raad opvolgt, is het alleen maar olie op het vuur. Hij wordt gedrogeerd en achtergelaten aan de bushalte. Tijdens zijn trip droomt hij van bevrijding uit zijn bekrompen wereld om achteraf als een wrak terug in de realiteit van het dagelijkse leven te storten. Eén van de pesters stelt zich openlijk de vraag: ”Zijn we niet te ver gegaan?” Zijn collega doet er echter nog een schepje bovenop. De wereld wordt steeds ondraaglijker voor Ben en wanneer hij eindelijk een afspraakje heeft met Scarlite, is zij het die luidop vraagt: “Je gaat toch niet zeggen dat je nog nooit gedacht hebt aan sterven?” Het ultieme masterplan krijgt vorm in zijn hoofd. Wanneer hij plots vermist wordt, vindt zijn vader Ben terug op het dak van de Boekentoren. De vader wordt door zijn zoon voor een hartverscheurende keuze geplaatst wanneer Ben opmerkt: “Papa kan Ben helpen door Ben dood te laten gaan. Graag zien is elkaar helpen.” 

Niet bepaald lichte kost voor een avondje puur relax entertainment met de familie. Bert Verbeke en Sébastien De Smet vertolken hun rol als treiteraars met verve. De pestscènes waren dan ook erg realistisch en hard. Misschien waren sommige fragmenten wel net iets te hard voor de gevoelige toeschouwer. Maar  volgens ons zat daar juist mee de kracht van deze productie: door onverbloemd de realiteit te tonen, werd de ernst van het pestprobleem duidelijk geïllustreerd. 

Door handig gebruik te maken van de LED wall konden we voor het eerst ook mee ervaren wat het is om te moeten leven met pesterijen. Het scherm illustreerde Bens onrust en liet de beelden zien die door zijn hoofd spookten wanneer hij een angstaanval kreeg. De videobeelden lieten ook toe om de toeschouwer mee te nemen in de wereld van het gamen, de wereld waar Ben X als een machtige halfgod over zijn rijk regeert. De grafische vormgeving van deze scènes was ronduit verbluffend: snel, gedetailleerd, mooi, groots, … Het leek wel alsof de krijger uit de wand kwam. 

De video wall gaf ook de mogelijkheid om in fracties van seconden compleet van decor te wisselen. Het ene moment zaten we nog in de fantasiewereld van een computerspel en plots stonden we mee op de bus te wachten aan de halte. Bij Ben X geen geschuifel met rekwisieten, geen vertragingen tijdens decorwissels, maar realistische beelden van klaslokalen, gangen, bushaltes, huiskamers en urinoirs die zich in snel tempo kunnen omvormen naar een volgende locatie.

De musical “Ben X” heeft ook het potentieel van hoofdrolspeler Leendert De Vis goed naar boven laten komen. Hij leverde een erg sterke acteerprestatie. Het ene moment was hij de kwetsbare loser in de harde wereld van het menselijke contact en het andere moment overtuigde hij als de held en heerser in de wereld van zijn fantasie. Beide aspecten van dit karakter kwamen zeer goed uit de verf. 

Ook Peter Van De Velde wist ons trouwens zeer aangenaam te verrassen. Nog nooit zagen we hem zo kwetsbaar op een podium. Als vader van Ben moest hij zijn macho-ego laten varen wanneer hij overmand door vertwijfeling moest toegeven: “Ik weet niet of hij houdt van mij.” Zijn warme stem klonk zacht en breekbaar en we voelden het verdriet van de machteloze vader. 

Jorien Zeevaart schitterde dan weer in haar rol als Scarlite. En hoewel haar verschijning best een streling voor het oog kan genoemd worden, was het toch vooral vocaal dat ze ons hart wist te veroveren. In “Held zonder gezicht I” klonk ze bij aanvang nog een beetje terughoudend en ietwat elektronisch. Bij “Laat het los” komen haar capaciteiten stevig uit de verf en samen met Leendert De Vis maakt ze er een mooi liefdesduetje van. 

De muziek van “Ben X” was trouwens van de hand van Dirk Brossé. De musical had op het eerste gehoor niet echt een leidmotief, maar dat was geen probleem. Er zaten eigenlijk niet zo heel veel liedjes in deze productie en al helemaal weinig nummers die spontaan in het gehoor bleven hangen. En toch waren we eindelijk best tevreden met de muziek. Wanneer de ouders zongen, kreeg je een zachtere klank met meer orkestrale elementen en de aanwezigheid van enkele strijkers. Wanneer we in de leefwereld van Ben kropen, was de klank veel elektronischer en tijdens de scènes in het computerspel was het puur elektronisch en uiterst repetitief. Dit laatste genre was niet bepaald wat we van een musical gewoon waren, maar de muzikale sfeerzetting paste perfect bij het beeld dat aan de toeschouwer werd meegegeven. Arrangeurs Steve Willaert en Yannic Fonderie hebben hier erg goed werk geleverd. 

Met  “Ben X” zagen we een erg sterke productie die een maatschappelijk probleem wist te integreren in een musical zonder moraliserend te worden.  Het was een show die moderne technologie in functie wist te stellen van het verhaal dat ze wilde vertellen en daarbij grensverleggend en vernieuwend uit de hoek kwam. Sommige dialoogstukken waren misschien net iets langer dan gewenst. Maar gezien er goed geacteerd werd, was dit over het algemeen geen probleem. Vlaanderen mag trots zijn op haar nieuwste musical van eigen bodem. 

< Sascha Siereveld >