Recensie Het Hamiltoncomplex

“Wat weet gij over het Hamiltoncomplex?” “Zoek het op” zouden we onze lezer kunnen antwoorden met een flauw meisjesstemmetje terwijl we onze wijsvinger helemaal onwetend in onze mond steken. Maar we gaan dat niet doen. 13 dertienjarige meisjes – de ene heeft haar groeischeut al gehad, de andere nog niet - Anne Coopman, Luna De Boos, Bruce Eelen, Zita Fransen, Lies Genné, Robine Goedheid, Liesbeth Houtain, Julia Krekels, Aline Moponami, Ans Schoepen, Emma Van Broeckhoven, Mona Van den Bossche, Lisa Van den Houte en één man Stefan Gota stellen de maatschappij van vroeger tot nu in vraag én de visie op vrouwen. Dertien zijn, overgangsfase in het leven, gebruikt regisseur Lies Pauwels als middel om de maatschappelijke evoluties te benaderen en te kijk te zetten. Het Hamiltoncomplex waar het spelplezier van de bakvissen afdruipt, bulkt van de ironie én heerlijke gesofisticeerde humor (eigen aan vrouwen toch wel). En dat van begin tot einde. Zelden zo goed kunnen lachen met een theatervoorstelling.

Groter kan het contrast niet zijn tussen de start en het einde van het Hamiltoncomplex. Structuur en orde staan vooraan terwijl op het einde de chaos én de individuele expressie – ook wel het ego, schreeuwen om de identiteit – heersen. Heerlijk om de dametjes in een hostessuniformpje met specifieke muts te zien terwijl Gift de huisregels met het publiek doorneemt. De opener is al meteen een sterk staaltje voordracht met heel wat dure Engelse woorden in. Op die manier komt Gift geleerder over dan ze is (een sneer naar de bedrijfswereld is dat waar het Engels steeds meer gebezigd wordt met holle termen). Ook het actuele veiligheidsdiscours door enkele politieke partijen wordt door de mangel gehaald. Op zoek gaan naar (potentiële) pedofielen in de zaal doen de meisjes zelf wel, met het zaallicht aan.  Verder vragen ze aan alle pubers, ongestelde vrouwen, zwangere vrouwen, vrouwen in de menopauze én alle mannen tout court om tijdens de voorstelling hun zelfbeheersing niet te verliezen. Dat ze niet veel later allemaal met hun groene schoolrokjes staan te zwaaien zodat ze zich in hun onderbroek zetten (al dan niet met – hoe kan het ook anders – hartjesmotief) geeft het voorgaande een extra twist. “Safety First” is wat de meisjes allemaal willen en vooral dan Matteo Simoni waarop ze hun kelen minutenlang openzetten en aan het gillen slaan. Het minste wat je kan zeggen, is dat ze hun troeven uitspelen. 

Elk meisje heeft dus een Engelstalige eigenschap als naam. Naast Gift zien we onder andere Charity, Destiny, Precious, Prudence, Faith, Eternity, Melody, Marvellous, Lovely en last but not least Queen,  neergezet door Robine Goedheid, een meisje met een beperking. Haar moment de gloire is ontegensprekelijk een nooit eerder geziene pas de deux met bodybuilder Stefan Gota. Haar spontane gilletjes wanneer hij haar rechts, dan weer links op zijn been laat buigen zijn om in te kaderen. Tussen al het draaien door roept ze wel eens “Alors on danse” uit, verwijzing naar de vorige scène waarbij de tieners zich te pletter staan te dansen. Gota’s en Goedheids hoogtepunt (letterlijk en figuurlijk) is een lift waarbij hij de tijd neemt, en haar extase ongekende hoogten kent. Ook de acro/dans die Gota met een meisje, die gestalte geeft aan “Lovely”, neerzet waarbij zij een pluisje lijkt tegenover zijn massieve lichaam, is erg aandoenlijk.

Neergaan van het lachen doen we wanneer een andere tiener “Edelweiss” solo brengt (sneer naar musical en de klassieke portrettering van de vrouwelijke singer-songwriter) hoewel later “Here’s to you (Nicola and Bart)” uit 1983 van Joan Baez uit de musical Sacco en Vanzetti passeert zonder die knipoog. Ook zien we de meisjes in witte kleedjes met lange krullende pruiken als poppetjes de scène op komen terwijl “He needs me” (uit Popeye , een film uit 1980) te horen is en ze elkaar vragen stellen over “Wat weet gij over”: “Samuel Beckett”, “1984”, “Andras Pandy”,… en steeds hetzelfde antwoord geven op flauwe meisjestoon: “zoek het op!” Niet veel later verschijnen ze als Lolita’s op het toneel, erg verleidelijk en sensueel in al hun melancholie, met bloemenkrans terwijl ze aan elkaars haar zitten te frunniken en zo nu en dan een zwoele blik in de zaal sturen. Later komt daar nog hun “verpleegster”- outfitje bij. Tja, doktertje spelen met een jonger meisje in de kindertijd. Wie heeft dat niet op zijn geweten als man? En neen, zo onschuldig was het destijds allemaal niet…

Puberen daar horen nu eenmaal moodswings bij. Een tiener mag woord na woord in feilloos Brits accent die rebelse, boze, ja ook wel hysterische gevoelens uiten “Feeling shitty day after day”. De overgang richting vrijheid en zelfstandigheid is er ook een van rebellie, van op de barricades staan, van je eigen revolutie. Heerlijk zijn ook de taalspelletjes in haar tekst: “Edgar. Allan. Poetry. Justin. Beep. Beep. Emma. What’s on?” Ook hier zijn er naast onder andere “Miles Davis” enkele muzikale verwijzingen te bespeuren zoals naar “With a little help op my friends” (naar de song van The Beatles uit 1967).

Een tienerleven zonder experimenteel gedrag, dat bestaat niet. En dus komen de 13 meisjes rokend op de scène of als tienermoeder in spe. Ook dan vliegen de scherpe quotes je tegemoet: “ik heb besloten mijn kindje te houden omdat mijn vriendin er ook al eentje heeft” is het soort humor, heerlijk maatschappijkritisch, waar we dol op zijn. Dan weer is hun maillot dirty (verwijzing naar misbruikt worden) of komt er eentje op als bruid van een kindhuwelijk (heerlijke overacting met over the top pruillip!) “Laisse tomber les filles” van France Gall uit 1964 kondigt de dertien aan als missen in hun maillot én lint met daarop hun Engelstalige karaktereigenschap op geborduurd.

Theater mag dan wel soms chaos tonen, al met al is het een discipline waar discipline vereist is. Alle sokken van de tieners in de was krijgen na het Hamiltoncomplex, ervoor zorgen dat ze allemaal hun materiaal op de juiste plek hebben en hun kledingwissels snel genoeg doen,… het is beslist een hele opgave om dat achter de schermen klaar te krijgen van die dertien. Tussen de ijzeren discipline uit vervlogen tijden (“Edelweiss”) en de uiterst individuele expressie, laisser faire of “we doen maar wat”: al met al is een combinatie van de twee, de gulden middenweg nog de beste om te bewandelen.

Het Hamiltoncomplex is ontstaan vanuit improvisatie met de teenagers. Daardoor straalt het geheel een ongelooflijke naturel uit maar zit er toch een lijn en goede spanningsboog in de voorstelling. Spelplezier én vooral die ironische laag – ook wel tekenend voor pubers – maken dat die 100 minuten voorbij vliegen. Al mocht gerust een karaokesong links en rechts wat gebalder, toch is het Hamiltoncomplex bij momenten zelfs erg gewaagd als voorstelling. Een voorstelling die een rebels karakter heeft, die een welgemeende en niet mis te verstane middelvinger opsteekt.

In die zin hoorden we hier en daar na de première dat het label zelfs gerust 16+ had mogen zijn in plaats van 13+…

< Bert Hertogs >