Recensie Hele dagen in de bomen

Duister, mysterieus, tragisch, humoristisch en een tikkeltje vuil... Die adjectieven schieten ons te binnen om dit beklijvend theaterstuk “Hele dagen in de bomen“ te omschrijven. Piet Arfeuille, artistiek leider van Theater Malpertuis, bewerkte hiervoor de roman ‘Des journées entières dans les arbres‘ (1954) van de Franse schrijfster Marguerite Duras. De tekst brengt “la condition humaine” in kaart of in de woorden van Arfeuille: “hoe mensen steeds uitwegen blijven zoeken voor hun problemen en elkaar ondanks alles toch veel liefde te geven hebben.” Het verhaal gaat over een stinkend rijke moeder die haar zoon bezoekt in Parijs na hem vijf jaar niet gezien te hebben. Daar ontmoet ze ook zijn vriendin en met z’n drieën beleven ze een nacht waarin alle illusies eraan moeten geloven. De gedachtenkronkels van elk personage worden uitvergroot neergezet op het podium en op het netvlies van de toeschouwers geprint dankzij een uitstekend decor en dialogen op het scherp van de snee.

Verbeelding

Het decor wordt vorm gegeven door Atelier Bildraum, een samenwerking tussen architect Steve Salembier en fotografe Charlotte Bouckaert die graag spelen met ruimte, beeld en verbeelding. Daar slagen ze in door lange, zwarte gordijnen te laten dienen als de rode draad doorheen dit stuk. De gordijnen creëren kleine ruimtes die de personages afzonderen van elkaar en schuiven voorbij als teken van vergankelijkheid. Alsof je een boek leest, zo voelt het aan.

Halfopen scènes waarin je enkel de benen van Karlijn Sileghem of het onderlichaam van David Cantens ziet, geven inderdaad de indruk van verbeelding. De vele leegtes die enkel opgevuld worden door toepasselijke soundscapes en muziek van Gary Shepherd dragen daartoe bij. Ook door te spelen met stiltes (soms erg lang) wordt de toeschouwer bijna verplicht zijn fantasie te gebruiken en eigen gedachten te koppelen aan de scènes. Die zijn geloofwaardig en echt op een sombere, cryptische manier.

“La condition humaine“

Tania Van der Sanden blaast ons omver in haar rol als venijnige moeder die, zeker van zichzelf, te pas en te onpas advies geeft aan David Cantens die haar zoon speelt. Hoewel ze herhaaldelijk karaktertrekken vertoont van een oude, klagende vrouw op bezoek bij haar zoon – “Het is hier koud... Ik heb honger“ – draagt ze hem in haar hart en is hij duidelijk haar oogappel. Ook tegenover zijn labiele vriendin (Karlijn Sileghem) neemt ze geen blad voor de mond. Die geeft haar op de koop toe gelijk in alles en lijkt het aanvaard te hebben dat niemand ooit van haar zal houden. Zo lang ze maar een dak boven haar hoofd heeft.

De openingsscène toont de acteurs elk in een eigen speling tussen de gordijnen. Links de blote benen van David Cantens die rusteloos blijft ijsberen, centraal de felrode jurk van Karlijn Sileghem en rechts Tania Van der Sanden in een schommelstoel. In de flat van de zoon hangt een kille, zure sfeer die af en toe doorbroken wordt door de onbehouwen uitspraken van de moeder. De vriendin, die haar eigen moeder nooit gekend heeft, barst geregeld in huilen uit waarop de moeder tactloos “Waarom huilt ze?“ roept, alsof het om een hond zou gaan. Ook de zoon heeft weinig respect voor zijn vriendin en legt haar telkens ze iets wil zeggen het zwijgen op met een streng “Neen!“. Zij lijkt het echter allemaal maar normaal te vinden en stelt zich inschikkelijk, bijna slaafs op. “Ik houd van hem, maar hij zal nooit van mij houden. Hij zegt dat ook gewoon. Nooit.“, zegt ze tegen de geërgerde moeder. Maar zelfs als ze niet veel later uit het niets ook tegen haar “ik houd van u“ zegt, blijft die haar genadeloos beschimpen.

Het is maar seks

De gordijnen schuiven tweemaal voorbij tijdens een streepje zenuwslopende muziek om daarna de slaapkamer te onthullen. Wat daar gebeurt, wordt wat in het ongewisse gelaten, maar wel is het duidelijk dat zowel de zoon als zijn vriendin betrokken zijn in een duister wereldje en zich prostitueren. Een geweldige monoloog van Tania Van der Sanden, die aan de champagne zit en haar ongenoegen over de hele wereld uitspuwt, is misschien de beste scène van het ganse stuk. Terwijl zij zich kwaad maakt om haar “strontbedrijf met tachtig werknemers“ en haar “kleinburgerlijke kinderen“, krijgt haar zoon betaald om te masturberen op een laag hangende schommel (door Kurt Vandendriessche die slechts twee keer op het toneel verschijnt).

“Het is maar seks, hé moeder“, zegt hij daarna als zij hem vraagt waarom hij dat nu doet. Als ze later voorstelt om bij haar te komen en te werken voor het bedrijf, wilt hij daar niets van weten. Hij is fatalistisch en ziet het nut van het leven niet in, noch van de dood. Maar toch houdt  de moeder halsstarrig vast aan het waanidee dat ze trots is op hem. Die leugen blijft ze herhalen tot aan haar dood. In de laatste scène verplaatst ze moeizaam haar schommelstoel om daarin uiteindelijk te sterven. De lichten gaan uit en een bluesachtige melodie stijgt op uit de luidsprekers waardoor alles wat kan bezinken. Alsof je na een boek te hebben uitgelezen het even in je schoot laat liggen.

Het publiek leek tevreden, maar toch was het applaus verbazingwekkend magertjes. Wij hadden ons eerder aan een staande ovatie verwacht na deze voorstelling waarbij alle aspecten (regie, decor, acteerprestaties) ons veroerden. Maar er werd zelfs niet gefloten en we hoorden geen enkele keer een “bravo!“ door de zaal gaan. Voor dit stuk verdienen de acteurs alsook regisseur Piet Arfeuille meer waardering.

< Wannes Hobin >

TEKST: Marguerite Duras
BEWERKING EN REGIE: Piet Arfeuille
CAST: Tania Van der Sanden, Karlijn Sileghem, David Cantens, Kurt Vandendriessche en Rik Teunis
DECOR: Atelier Bildraum