Recensie De Gouden Haan

De Gouden Haan wordt geregisseerd door Laurent Pelly en gedirigeerd door Alain Altinoglu, muziekdirecteur van De Munt. Na eerdere successen met Don Quichotte en Cendrillon intrepreteert Pelly nu de wereldberoemde opera van Rimsky-Korsakov, naar het Russisch sprookje van Aleksandr Poesjkin. Het opzet van Pelly om “de sfeer van het Rusland van de voorbije honderd jaar op te roepen“  is aan het begin van de opvoering meteen duidelijk.

Russisch Sprookje

Het doek gaat open en het lijkt alsof je in een duister zwart-wit sprookje terechtkomt. Een donkere met kolen bezaaide ondergrond vormt een bultachtige heuvel waarop het witte bed van tsaar Dodon in schril contrast pronkt. De hebzuchtige tsaar, bevangen door domheid, wilt enkel nog slapen en zoekt een oplossing voor het dreigend gevaar van buitenaf.

Het eerste bedrijf wordt gedomineerd door de basstemmen van tsaar Dodon (Pavlo Hunka), prinsen Givdon en Afron (A. Dolgov en K. Shushakov) en generaal Polkan (A. Vassiliev). Elk personage oppert een plan om het gevaar te voorkomen zonder de tsaar te vermoeien. Uiteindelijk verschijnt een astroloog (A. Kravets) uit het niets die hem een gouden haan schenkt. De haan waarschuwt tsaar Dodon telkens er gevaar dreigt en stelt hem gerust als zijn rijk veilig is.

Het wordt een satire over despotisme en autocratie die er soms te dik bovenop ligt en probeert weg te komen met gemakkelijke humor. De streken van het prinsenpaar zijn eerder flauw en de overbodige dialogen tussen de min (A. Zwierko) en de tsaar zijn muzikaal niet zo verfijnd waardoor de aandacht snel verslapt.

Droomwereld

Maar dankzij de uitstekende enscenering van Pelly met hulp van Barbara De Limburg  (decor) en Lionel Hoche (choreografie) blijft het een buitengewwon spektakel. Het tafereel doet soms denken aan een clair-obscur schilderij waarin de figuranten van plaats bewegen. Ook zonder de boventiteling is de moraal duidelijk dankzij slim gebruik van de hoogteverschillen in het podium en een prachtig lichtspel. Zwarte en grijze tinten dansen over het podium rond de centrale figuur: tsaar Dodon.

Ook de subtiele muziek van het symfonieorkest onder leiding van Alain Altinoglu past bij de duistere absurditeit van de scène waardoor alles in een droom lijkt te baden. Pelly zelf denkt graag over het stuk als een droom van tsaar Dodon. Alles is zo in elkaar gepuzzeld dat een ongeoefend luisteraar nog weinig aandacht besteedt aan de zangtalenten van de personages of de harmonieën van het orkest, maar volledig wordt ondergedompeld in een fantastische, satirische sfeer.

Venera Gimadieva

Na de pauze word je overweldigd door de ongelooflijk ontroerende sopraan Venera Gimadieva die de rol van de Tsarina van Sjemacha vertolkt. De klassieke kerktoonladders worden wat exotischer en af en toe lichten felle kleuren op. Centraal op het podium staat de tent van de tsarina: een stalen constructie, gebaseerd op een bekende uitzendtoren in Moskou. Het is een welgekomen verademing voor de toeschouwers om zich even aan de duisternis te onttrekken en zich mee te laten voeren door de wulpsheid die Gimadieva neerzet.

Jammer wel dat het daaropvolgend feilloos intermezzo van viool en piano verstoord wordt door vroeg kerstvuurwerk in de omliggende straten: een nadeel van de grote, maar niet geluidsdichte tent die nog tot het najaar van 2017 operahuis De Munt moet vervangen.

Anticlimax

Het derde en laatste bedrijf is opvallend kort. De apotheose is in vergelijking met de rest van de voorstelling misschien ietwat teleurstellend. Op amper twintig minuten tijd doodt tsaar Dodon de astroloog waarna hij zelf sterft en de rest op miraculeuze wijze verdwijnt.

Hoewel de opvoering van Pelly tijdloos zou kunnen zijn, laat de regisseur het ook niet na om de oorspronkelijke historische achtergrond te kaderen. Zo zien we in het slotstuk, wanneer Tsaar Dodon als overwinnaar de Russische hoofdstad binnenrijdt met de tsarina aan zijn zijde, op de achtergrond een foto van het Rode Plein in Moskou en nog daarachter een foto van de decemberrevolutie van 1905 toen het Russische volk op straat kwam om zich te verenigen tegen de onderdrukking van Tsaar Nicolaas II. Een meerwaarde is dat echter niet, eerder een vrij onsubtiele hint naar het tsaardom van de 19e eeuw waarin het oorpronkelijke verhaal zich situeerde.

Voor het neergelaten doek verschijnt tenslotte de astroloog weer: in dit absurde en bloederige verhaal waren enkel de tsarina en hijzelf mensen van vlees en bloed, al het andere was een illusie. De twee meest uitgesproken, dubbelzinnige karakters passen zo perfect als een paradox in de droom.

Het applaus bleef beleefd en het publiek was niet overtuigend enthousiast. Toch is De Gouden Haan door Laurent Pelly voor zowel een frequent operaganger als voor de sporadische toeschouwer een aanrader. Al met al is het een zeer geslaagde en vermakende voorstelling.

< Wannes Hobin >

Deze recensie werd geschreven door een lezer van Concertnews.be die als gastredacteur uitzonderlijk onze hoofdredacteur wegens ziekte verving.