Recensie Dagboek van een leeg bed ★★★1/2

Een mooie, intimistische en integere voorstelling over gemis in oorlogstijd. Dat is Dagboek van een leeg bed van Mokhallad Rasem waarbij hij zijn beste notities over wat hij denkt, voelt, hem overkomt of inbeeldt, die hij de afgelopen jaren bij elkaar pende, verzamelde. Op een wit ijzeren bed liggen allemaal dozen verspreid. Vooraan liggen er 20 statieven die hij rechtzet, symbool voor de wederopbouw van een verwoeste stad, hier Bagdad in Irak waar de maker zijn roots kent. Hij zet er enkele bij elkaar en legt er een op de grond als symbool voor het neergeschoten kind en het achtergebleven gezin, daarna zet hij er enkele ondersteboven die zo de rook voorstellen.

Op elk statief plaatst hij vervolgens een doos waar hij telkens een stuk beschreven textiel uithaalt, die een korte herinnering vormt aan een van de inwoners. Tussendoor krijgt hij telefoon van zijn moeder en stelt ie haar gerust. ‘Je zal niet sterven’, ‘ik was mijn sokken nu zelf’, ‘iedereen blijft in zijn kamer’, ‘jij bent mijn bloem, mijn ziel’, en ‘mijn maag moet nog integreren’, zijn enkele boodschappen die hij geeft. De tekst, in het Arabisch net als de ganse voorstelling overigens geeft ze een extra portie authenticiteit mee. Een stuk herhaalt de theatermaker het meest van al: dat ze afscheid van elkaar nemen voor ze slapengaan en vaarwel zeggen, zodat ze de volgende ochtend niet beschaamd zouden hoeven te zijn mocht er een van hen overleden zijn.

Hartverscheurend is het verhaal van de moeders die hun zonen verliezen. Een ervan schrijft met haar tranen op haar huid, een ander laat er een juweel van maken. Een anekdote over de buren die vaak seksen koppelt de verteller aan zichzelf blinddoeken. Een vrouw die haar geliefde verloor, heeft dan weer een bandje rond haar middel zodat het voelt alsof haar man zijn armen nog steeds om haar heen heeft geslagen. Het zijn dat soort kleine lieflijke en tedere teksten in combinatie met de zachte verstilde pianomuziek op de achtergrond die je als kijker niet alleen stil maken maar ook diep respect doen krijgen ten opzichte van het thema en de inhoud van Dagboek van een leeg bed.

Zeker, het openen van die dozen en daarin het stuk beschreven stof vinden waarvan de inhoud afgelezen wordt, is wat repetitief waardoor de spanningsboog van de voorstelling af en toe wat verslapt. De voorstelling is dan ook een aaneenrijging van korte lapjes tekst, losse zaken en kent dus geen lineair verloop. Maar net die handeling straalt ook een zekere teder- en gevoeligheid uit. Als een ode aan de verbeelding, leest Dagboek van ene leeg bed ook. Wanneer Mokhallad Rasem het heeft over iemand die niets heeft en met een krijtje aan het tekenen slaat en zo een huis tevoorschijn tovert bijvoorbeeld. Gelijkaardig is het beeld dat hij schetst van een vrouw die hunkerde om een kind te hebben maar daar niet in sloeg en er dan maar eentje breide. Het toont hoe veerkrachtig en inventief mensen zijn om gemis een plaats te geven in hun leven en het toch ook een beetje op te vullen. Ieder op zijn manier.

Een prachtige, zeer persoonlijke, sobere en emotionele voorstelling over verlies en herinneringen en hoe je daarmee kan omgaan, is Dagboek van een leeg bed.

< Bert Hertogs >

concept, spel & tekst Mokhallad Rasem | dramaturgie Erwin Jans | scenografie Mokhallad Rasem | productie Toneelhuis | productieleiding Tom Van Aken | videotechniek Paul Van Caudenberg | techniek Dominick Geentjens | vertaling & boventiteling Marthe Nelissen | decor decoratelier Toneelhuis (Jan Palinckx, Karl Schneider, Patrick Jacobs, Senne Suls & Niels Antonissen) | kostuum kostuumatelier Toneelhuis (Cindy Dierckx, Monique van Hassel & Kathleen Van Mechelen) | met dank aan techniek Bourla & Erik Borgman